BRAIN-be - Over BRAIN-be

Programma

Op 5 oktober heeft de Ministerraad zijn akkoord gegeven voor de lancering van de eerste fase (2012-2017) van het recurrent onderzoeksprogramma BRAIN-be (Belgian Research Action through Interdisciplanary Networks).

Dit kaderprogramma beoogt zowel tegemoet te komen aan de wetenschappelijke kennisbehoeften van de Federale Departementen als het wetenschappelijk potentieel van de Federale Wetenschappelijke Instellingen (FWI's ¹) te ondersteunen.

Doelstellingen

De strategische doelstellingen van het BRAIN-be programma werden gedefinieerd in functie van de federale visies en prioriteiten (zowel op beleids- als wetenschappelijk vlak) en zijn de volgende:

een coherent wetenschapsbeleid bevorderen in de FWI's en er wetenschappelijke uitmuntendheid steunen en versterken;
de toegang bevorderen tot het wetenschappelijke potentieel, de infrastructuur en de collecties die beschikbaar zijn binnen de FWI's;
het onderzoekspotentieel afstemmen op de maatschappelijke noden;
de nodige wetenschappelijke kennis aanbrengen voor de voorbereiding, de uitvoering en de evaluatie van het federaal beleid / de federale strategieën, en meer bepaald inzake transversale thema's bij meerdere departementen
wetenschappelijke ondersteuning bieden voor de formulering van een Belgisch standpunt in diverse internationale beleidsontwikkelingsfora
het ontwikkelen en bereiken van een kritische onderzoeksmassa voor de thema's die prioritair worden geacht om de impact van het federaal onderzoek te versterken;
het stimuleren van samenwerking binnen de Belgische wetenschappelijke gemeenschap;
het afstemmen op internationale en Europese onderzoeksagenda's en het bevorderen van de Belgische deelname aan trans- en internationale onderzoekactiviteiten;
de wetenschappers een kader bieden dat hen toelaat hun rol van wetenschappelijke waker te spelen en te anticiperen op de uitdagingen rond de prioritaire thema's van het programma;
het bevorderen van systemische, multi/interdisciplinaire en integratieve benaderingen;
het creëren van een toegevoegde waarde door het versterken van de complementariteit en synergiën tussen BELSPO activiteiten (incl. bijdragen aan infrastructuren en internationale organisaties);
voldoen aan de verplichtingen inzake wetenschappelijk onderzoek zoals vereist in internationale conventies;
de schakel vormen tussen de mogelijke gebruikers van de onderzoeksexpertise en -kennis.

Het kaderprogramma BRAIN-be is opgebouwd rond 6 thematische assen:

Ecosystemen, biodiversiteit, evolutie
Geosystemen, heelal en klimaat
Cultureel, historisch en wetenschappelijk erfgoed
Strategieën van de federale overheid
Belangrijke maatschappelijke uitdagingen
Collectiebeheer

BRAIN-be staat open voor de hele wetenschappelijke gemeenschap in België: universitaire instellingen, publieke wetenschappelijke inrichtingen en onderzoekscentra zonder winstoogmerk.

Het kaderprogramma steunt op financiering van twee soorten onderzoeksprojecten:

netwerkprojecten (van vier jaar met een mogelijkheid van projecten van twee jaar) en,
pioniersprojecten van maximum twee jaar.

Een oproep wordt elk jaar gelanceerd voor de twee soorten onderzoeksprojecten

Het totaal onderzoeksbudget van het BRAIN-be programma bedraagt 117 miljoen euro.

Beheersstructuur van het kaderprogramma

De uitvoering van het BRAIN-be valt onder de verantwoordelijkheid van het Federaal Wetenschapsbeleid bijgestaan door een plenair Begeleidingscomité bestaande uit vertegenwoordigers van de Federale Departementen en de FWI's.
Het plenair Begeleidingscomité heeft zes thematische comités opgericht, open voor alle Federale Departementen en FWI's, met als voornaamste opdracht het definiëren van de onderzoeksprioriteiten die in de oproep tot voorstellen voor netwerkprojecten zullen ingeschreven worden.

Thematische assen

De zes thematische assen van het kaderprogramma BRAIN-be werden vastgelegd rekening houdend met het wetenschappelijk potentieel van de FWI's en met de bevoegdheidsgebieden van de federale departementen. Ze bieden de mogelijkheid de samenwerking binnen de Belgische wetenschappelijke gemeenschap te stimuleren, in synergie met de Europese en internationale onderzoeksagenda's.

De beschrijving van de 6 assen, zoals opgenomen in de nota aan de Ministerraad, is als volgt:

As 1: Ecosystemen, biodiversiteit, evolutie

Deze as heeft als doel de verschillende biotische modules - bodem, vegetatie, watermassa, atmosfeer- evenals de processen die er plaatsgrijpen en de onderlinge interacties (bio- en geochemische cycli) te beschrijven en te begrijpen.

Deze as beoogt eveneens de evolutie van de levensvormen, de natuurlijke dynamiek van de ecosystemen en de biodiversiteit te beschrijven en te voorspellen, alsook hun reacties op menselijke en klimaatgerelateerde druk. Het onderzoek moet de nodige wetenschappelijke ondersteuning bieden voor het beleid inzake het beheer en duurzame gebruik van de ecosystemen en de biodiversiteit.

Binnen dit thema kan monitoring worden toegelaten als dit verantwoord is door de onderzoeksbehoeften.

As 2: Geosystemen, heelal en klimaat

Deze as heeft als doel de verschillende componenten van de planeet Aarde - atmosfeer, hydrosfeer, cryosfeer, vasteland - en hun interacties te beschrijven en te begrijpen.

De as biedt ruimte voor de studie naar de dynamiek en de ontwikkeling van het systeem aarde, van haar natuurlijke (minerale en hydrogeologische) rijkdommen alsook van haar reacties op menselijke en klimaat gerelateerde druk. De studie van de natuurlijke risico's en van de aan het gebruik van de natuurlijke hulpbronnen gelinkte risico's is inbegrepen. Deze as laat toe om het klimaatsysteem te begrijpen en te modelleren maar ook om te werken rond geodesie en rond spatiotemporele referentiesystemen. Het maakt de studie mogelijk van de verschillende componenten van het heelal en van hun interacties, met inbegrip van de studie van de interacties tussen de aarde en de zon, de zonnewind, de magnetosfeer en de atmosfeer, alsook de impact van de ruimtemeteorologie.
Het gefinancierde onderzoek geeft een wetenschappelijke ondersteuning aan de nationale en internationale beleidsontwikkeling met betrekking tot de behandelde thema's (met name internationale akkoorden en overeenkomsten zoals het Klimaatverdrag, de Protocollen van Montreal...). Binnen dit thema kan monitoring worden toegelaten als dit verantwoord is door de onderzoeksbehoeften.

As 3: Cultureel, historisch en wetenschappelijk erfgoed

De federale Staat, en in het bijzonder de FWI's, verkrijgt, bewaart, restaureert, beheert en valoriseert collecties en archiefstukken die een materieel en immaterieel cultureel en wetenschappelijk origineel nationaal of internationaal erfgoed vormen - of eraan bijdragen. Door de aanwezige expertise draagt zij ook bij tot de valorisatie van het niet-federale erfgoed.
Dit erfgoed en de erop betrekking hebbende expertises moeten worden geëxploiteerd door (inter)disciplinair onderzoek dat het erfgoed en de expertises in hun sociale, artistieke, historische, geografische, milieugebonden, wetenschappelijke, technische, politieke, archeologische, linguïstische, literaire, muzikale, economische of culturele context plaatst, in een synchronische of diachronisch perspectief.

De onderzoeken omvatten onder andere wetenschappelijke inventarissen, monografische studies, in situ werkzaamheden, onderzoek van materialen en technieken alsook de analyses waarbij een beroep wordt gedaan op methoden die eigen zijn aan de verschillende betrokken disciplines. Ze zullen resulteren in werkzaamheden die nationaal en internationaal erkend worden en die verspreid zullen worden in de vorm van publicaties, conferenties, tentoonstellingen, met de bedoeling de kennis en het erfgoed in diverse maatschappelijke kringen ter beschikking te stellen.

As 4: Strategieën van de federale overheid

Het doel van deze as is onderzoeksactiviteiten te financieren ter ondersteuning van de bevoegdheden van de federale overheid. Dit zowel in een historisch, actueel als toekomstgericht perspectief.

Er wordt voorrang gegeven aan kwesties die verschillende federale bevoegdheidsgebieden bestrijken en die een coherent kader aanreiken dat een aanvulling is op het door de departementen verrichte onderzoek, teneinde het onderzoek zo min mogelijk te versnipperen.
De aan bod komende onderzoeksthema's steunen op de Belgische strategische beleidsoriëntaties.

As 5: Belangrijke maatschappelijke uitdagingen

Deze as, die werd uitgewerkt ter ondersteuning van de federale bevoegdheden, is opgebouwd rond de belangrijke maatschappelijke uitdagingen en heeft betrekking op een reeks voor het individu en de maatschappij belangrijke zaken zoals demografische veranderingen, democratie, migratie, veiligheid, armoede, duurzame ontwikkeling, gezondheid en milieu, globalisering en multiculturaliteit.

De in as 5 gefinancierde onderzoeksacties zijn opgebouwd rond maatschappelijke uitdagingen, waarbij de mensen en/of de maatschappij als belangrijkste analyse-eenheid worden beschouwd.

As 6: Collectiebeheer

De Belgische Staat beheert talrijke collecties die in ruime zin worden gedefinieerd als coherente gehelen van tastbare of niet-tastbare elementen. Het betreft het materieel of immaterieel, artistiek, cultureel, wetenschappelijk en documentair erfgoed, observatiegegevens en administratieve registraties en andere informatiebronnen van de FWI's en de federale overheid.
Dit thema betreft de financiering van wetenschappelijk onderzoek dat moet leiden tot een beter beheer van de collecties ter ondersteuning van hun wetenschappelijke exploitatie.
Collectiebeheer omvat de verwerving, bewaring, restauratie, onderhoud en valorisatie van collecties.

Het onderzoek betreft de ontwikkeling en/of het testen van "best practices" van technieken en methoden voor bemonstering, digitalisering, documentatie, klassering, identificatie en bewaring en toegang tot de informatie.
Deze activiteiten gaan het eigenlijke thematische onderzoek vooraf, terwijl de wetenschappelijke exploitatie van de collecties deel uitmaakt van de andere assen.

¹ onder FWI wordt verstaan de instellingen zoals gedefinieerd in het KB van 30 oktober 1996 en het Studie- en Documentatiecentrum Oorlog en Hedendaagse Maatschappij (SOMA)