NO/006

De studie richt zich zowel naar de identificatie van de belangen en behoeften van de Belgische consumenten inzake normalisatie, als de evaluatie van de mogelijkheden en middelen waarover zij beschikken om hun belangen in de normalisatieprocessen te doen gelden. Zij geeft tevens een aantal Apistes aan die moeten toelaten om beter rekening te houden met de belangen van de consumenten in het normalisatiegebeuren.

De belangen en behoeften van de Belgische consumenten bestrijken in essentie twee gebieden : enerzijds het identificeren van de technische domeinen inzake normalisatie die van belang zijn voor de consumenten en anderzijds de houding van het beleid ten aanzien van hetgeen er in het kader van het normalisatiegebeuren voor de consumenten op het spel staat en ten aanzien van de deelname van de consumenten aan het normalisatiegebeuren.

De consumentenactoren

Bij een aantal organisaties in België wordt gepeild naar de belangen van de consumenten d.m.v. een enquête. Ze hebben gemeen dat ze acties verrichten die te maken hebben met de bescherming van de consumenten en de normalisatie.

Deze organisaties, die in de studie als Aconsumentenactoren worden aangeduid, zijn belangrijke potentiële menselijke bronnen om de belangen van de consumenten in het normalisatiegebeuren te behartigen. Ze behoren tot een van de volgende vijf categorieën :

• de consumentenverenigingen;
• de organisaties voor gezondheids- en veiligheidsvoorlichting en permanente educatie,
• de onderzoek- en studiecentra,
• de overheids- en para-overheidsbesturen,
• de raadgevende en adviesinstanties.

De resultaten van de enquête worden aangevuld met andere nuttige informatiebronnen : bibliografische analyse van de desbetreffende politieke en juridische technische literatuur en toepassing van de concrete ervaring van het OIVO inzake de behartiging van de belangen van de consumenten in het normalisatiegebeuren.

De technische prioriteiten van de Belgische consumenten inzake normalisatie

Deze hebben in hoofdzaak betrekking op de veiligheid en de gezondheid van de consumenten, de milieubescherming, de dienstensector en de informatie die bij de produkten en de diensten hoort. Wat de bescherming van de veiligheid betreft, richten de prioriteiten van de consumenten zich op :

• de bescherming van de kwetsbaarste bevolkingsgroepen, nl. kinderen, bejaarden, gehandicapten,
• het voorkomen van zware ongevallen, zoals koolmonoxydevergiftiging, brand, verdrinking ...,
• de veiligheid tijdens sportbeoefening en vrijetijdsactiviteiten (ook knutselen en tuinieren).

De prioriteiten van de consumenten op het vlak van leefmilieu en normalisatie betreffen de milieu-etikettering en de produktenlabels en het rekening houden met milieu-aspecten bij de normering van produkten.

Op het gebied van de dienstverlening missen de consumenten aanknopingspunten om de kwaliteit van hetgeen voorgesteld wordt te beoordelen en verwachten ze veel van de normalisatie.

Normalisatie gaat ten slotte samen met het informeren van de consument en het certificeren. De consumenten verwachten meer duidelijkheid omtrent de vele produktinformatie : informatie betreffende de karakteristieken en het gebruik van het produkt of de dienst, informatie betreffende de conformiteit van het produkt met de normen, labels en commerciële vermeldingen.

Het Europees beleid gericht op de totstandkoming van de eenheidsmarkt

De Nieuwe Benadering inzake harmonisering van de technische regelgevingen en normen heeft een ingrijpende weerslag op de rol en de ontwikkeling van de Europese normalisatie en op het beleid ter bescherming van de consumenten. De richtlijnen beperken er zich toe de essentiële eisen te definiëren en verwijzen naar de Europese normalisatieorganisaties voor het concreet bepalen van de veiligheidsniveaus waaraan de produkten moeten voldoen om op de markt gebracht te mogen worden.

De normalisatie, die oorspronkelijk uitging van economische rationalisatieprincipes, breidde haar objectieven geleidelijk uit tot de verbetering van de levenskwaliteit, via de gezondheid en de bescherming van de mensen, de milieubescherming en de bescherming van de kwaliteit van de produktie in haar geheel.

Deze nieuwe objectieven zullen evenwel enkel bereikt worden als alle betrokken milieus actief meewerken aan de normalisatieprocessen op alle vlakken, d.w.z. technisch en politiek, nationaal, Europees en internationaal.

Deelname van de consumenten aan het Belgisch normalisatiegebeuren

Uit de vergelijking van de technische gebieden die voor de Belgische consumenten prioritair zijn met het programma van technische werkzaamheden van het Belgisch Instituut voor Normalisatie (BIN) blijkt dat dit laatste relatief weinig rekening houdt met de belangen van de consumenten.

In België hebben de consumenten tot op heden vrijwel niet deelgenomen aan het normalisatiegebeuren. Wat, althans ten dele, verklaard kan worden door het ontbreken van enige financiële ondersteuning van overheidswege en van een formele structuur als tussenschakel tussen de consumenten en de normalisatie. Het voorbeeld van de landen waar de consumenten echt aan het normalisatiegebeuren deelnemen toont aan dat deze twee elementen van levensbelang zijn.

De voornaamste moeilijkheden waarvoor de Belgische consumenten zich gesteld zien om aan het normalisatiegebeuren deel te nemen zijn van politieke, economische en structurele aard.

Er wordt in België geen echte politiek gevoerd voor een normalisatie van de consumptiegoederen. Deze toestand geeft de industriële structuur van België weer die grotendeels gericht is op de uitvoer van gedeeltelijk veredelde produkten en weerspiegelt ook de grote fragmentering inzake het beleid voor de bescherming van de consumenten.

Aanbevelingen om beter rekening te houden met de belangen van de Belgische gebruikers in het normalisatiegebeuren

Er worden een aantal aanbevelingen geformuleerd om de moeilijkheden te ondervangen die de Belgische consumenten ondervinden voor een daadwerkelijke deelname aan het normalisatiegebeuren en om meer met hun belangen rekening te houden.

Deze aanbevelingen betreffen hoofdzakelijk de inzet van middelen om het optreden van de consumentenactoren te federeren en te coördonneren, een overleg- en technische tussenschakelstructuur tussen de consumentenactoren en de normalisatie te ontwikkelen, de vorming van potentiële experts voor het informeren en opleiden van de consumenten in verband met de normalisatie, het grote publiek te informeren over en bewust te maken voor de normen en de certificering.

Deze aanbevelingen sluiten aan bij een alomvattend beleid voor de bescherming van de consumenten waarbij normalisatie een van de vele instrumenten vormt en dat een coördinatie en een grotere coherentie tussen de diverse bevoegdheidsniveaus ter zake noodzakelijk maakt.