Onderzoeksproject AG/LL/170 (Onderzoeksactie AG)
In oktober 2012 is in het Prentenkabinet van de Koninklijke Bibliotheek van België met steun van het AGORA programma van het Federaal Wetenschapsbeleid gestart met de wetenschappelijke ontsluiting van de verzameling oude tekeningen. Gedurende een periode van ruim twee jaar zullen de ca. 5000 tekeningen, die heden alfabetisch zijn geordend op kunstenaarsnaam, worden bestudeerd en ontsloten in een database. Gelijktijdig worden mogelijkheden tot brede valorisatie overwogen. Daartoe behoren een online database en een tentoonstelling en bijhordende publicatie van een selectie meesterwerken. Het onderzoek zal worden uitgevoerd door Sarah Van Ooteghem en opgevolgd door binnen- en buitenlandse specialisten uit het vakgebied. Voor het project zijn tevens samenwerkingsverbanden gesloten met de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België (Brussel), het Rijksmuseum (Amsterdam) en de Fondation Custodia (Parijs).
Het Prentenkabinet van de Koninklijke Bibliotheek is gehuisvest in het voormalig Paleis van Karel van Lotharingen en bezit een omvangrijke collectie prenten, tekeningen, foto’s, affiches, oude boeken, prentkaarten en volksprenten. De verzameling tekeningen wordt geschat op 25000 stuks, waar moderne en hedendaagse kunstwerken het gros van uitmaken. Een begin van de verzameling werd gemaakt met de inbeslagname van stukken uit kloosters en van emigranten tijdens de Franse revolutie. Wanneer de Belgische Staat in 1837 overging tot de aankoop van de boekverzameling van Karel van Hulthem (1764-1832), bleven de prenten en tekeningen uit zijn bezit in handen van zijn neef en erfgenaam Charles de Bremmaecker. Slechts een klein aantal daarvan werden op de veiling na zijn overlijden in 1846 aangekocht voor de bibliotheek. In 1853 werd het Prentenkabinet een afzonderlijke afdeling en vanaf die tijd werden bestaande leemtes ingevuld door Belgische en buitenlandse schenkingen en aanwinsten. Gelijktijdig werd een aanvang genomen met het bijhouden van een inventaris. Tijdens het directeurschap van René Van Bastelaer (1904-1930) en Louis Lebeer (1932-1960) en later Marie Mauquoy-Hendrickx (1960-1971) en Lydia de Pauw-de Veen werden verschillende fondsen uit de verzameling van het Prentenkabinet gepubliceerd. Ook tekeningen uit alle landen en periodes kregen destijds meer aandacht. Daarbij werd steeds uitgegaan van de tweeledigheid oude (Ancien Régime) en moderne tekeningen (19de en 20ste eeuw). De verzameling oude tekeningen is als geheel van ongelijke waarde maar bevat naast anonieme stukken en bladen die omwille van het documentaire of topografische karakter zijn verzameld ook topwerken van Pieter Bruegel de Oude, Maarten van Heemskerck, Joris Hoefnagel, Hans Bol, Frans Floris, Pieter Paul Rubens, Jacob Jordaens en Antoon van Dijck.
Hoewel een aantal bladen zijn gepubliceerd in monografische studies of tentoonstellingscatalogi, is het merendeel van de verzameling oude tekeningen weinig bestudeerd door collega vorsers en zo goed als onbekend bij een groter publiek. De beperkte toegankelijkheid van het fonds ligt aan de oorsprong daarvan. Een oud fichesysteem, waarin een gedeelte van de tekeningen zijn ontsloten op kunstenaarsnaam, is voor bezoekers van het Prentenkabinet beschikbaar en sinds kort ook integraal online te raadplegen (http://prenten.kbr.be/estampes/welcome_NL.aspx). De verzameling is echter nooit in zijn geheel gepubliceerd.
Het onderzoeksproject is daarom gericht op de verkenning, reorganisatie, wetenschappelijke beschrijving en geoptimaliseerde ontsluiting van de verzameling oude tekeningen. Bijzonderde aandacht zal besteed worden aan de correctie van toeschrijvingen, die vaak teruggaan tot de negentiende eeuw. Voor de gegevensinvoer wordt aangesloten bij de MARC 21 standaarden en fotografie is voorzien in het digitaliseringproject ALVINUS van het Prentenkabinet, genoemd naar de eerste conservator van de afdeling Louis Alvin (1806-1887).
