Onderzoeksproject AP/46 (Onderzoeksactie AP)
Algemene onderzoeksdoelstelling
Het huidige onderzoeksproject heeft als doel het onderzoeken van de scholarisering van kinderen zonder wettig verblijf in de Belgische samenleving.
Inleiding
Het recht op onderwijs is een fundamenteel mensenrecht dat verankerd is in het internationale recht. Het draagt bij tot de volledige ontplooiing van de menselijke persoonlijkheid en versterkt de eerbied voor de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden. Voor België is het recht op onderwijs verankerd in Artikel 24, par. 3 van de Grondwet en in wet op de leerplicht van 29 juni 1983. België kent een kwalitatief hoogstaand onderwijssysteem dat ook in het buitenland vaak wordt geprezen. Echter, niet iedereen participeert in gelijke mate. De “democratisering” van het onderwijs, de effectieve implementatie van het recht op onderwijs in het bijzonder, is tot op heden slechts ten dele geslaagd. Onderzoek heeft aangetoond dat er een alarmerende kloof bestaat tussen allochtone en autochtone jongeren. Ongelijkheden doen zich voor op het niveau van de toeleiding, schoolcarrière en doorstroom. Het valt te verwachten dat deze problematiek zich nog dringender voordoet ten aanzien van de groep van kinderen zonder wettig verblijf. In West-Europa, België in het bijzonder, is er een tekort aan feitelijke en theoretische kennis over de schoolcarrière en het scholarisatieproces van deze groep en de specifieke uitdagingen waarmee scholen worden geconfronteerd willen ze deze groep op een doeltreffende wijze bereiken en bedienen. Met dit onderzoeksproject tracht het netwerk leemtes in de bestaande kennis op te vullen. Het onderzoek beperkt zich tot het lager onderwijs.
Onderzoeksvragen
De volgende onderzoeksvragen zijn leidend:
1) Welke is de bredere context van de (onderwijs)problematiek van deze groep? Welke is de juridische context? Welke literatuur/expertise is er? Welke organisaties zijn betrokken?
2) Hoeveel kinderen zonder papieren worden in de lagere scholen opgevangen? Welke is de samenstelling van deze groep.?
3) Welke bijzondere initiatieven ontplooien scholen voor deze doelgroep?
4) Welke zijn de obstakels, problemen en drempels die worden ervaren door scholen, kinderen en ouders? Wat zijn voorbeelden van good-practices? Welke zijn succesfactoren?
5) Welke beleidsaanbevelingen volgen hieruit opdat de bevoegde overheden kunnen bijdragen aan het creëren van de voorwaarden voor een efficiëntere scholarisatie?
Methodologie en onderzoeksfasen
Deze onderzoeksvragen komen overeen met vijf onderzoeksdoelstellingen die telkens worden gekoppeld aan een specifieke methodologische fase.
- De voorbereidende fase heeft als doel het in kaart brengen van de bredere context van de onderwijssituatie van kinderen zonder wettig verblijf in België, inbegrepen de relevante literatuur, het wettelijke kader en de aanwezige expertise. Deze fase vereist literatuuronderzoek, analyse van (juridische/beleids) documenten en interviews met sleutelfiguren.
- De kwantitatieve fase heeft een dubbele doelstelling. Dit is vooreerst het maken van een schatting van het aantal kinderen zonder wettig verblijf in het basisonderwijs en (indien mogelijk) het opstellen van algemene profielen van de doelgroep. Een tweede doelstelling is het in kaart brengen van de bijzondere maatregelen die worden genomen door lagere scholen ten aanzien van de doelgroep, inbegrepen een inventaris van financiering, obstakels en opportuniteiten. Hiertoe worden de beschikbare en relevante administratieve databanken gescreend en worden scholen middels een schriftelijke enquête bevraagd.
- De kwalitatieve fase heeft als doelstelling het duiden van de wijze waarop de scholarisatie van de doelgroep verloopt, met in het bijzonder aandacht voor de moeilijkheden, obstakels en opportuniteiten (best practices) zoals ervaren door schoolpersoneel, ouders, en andere terreinactoren en belanghebbenden. Gedurende deze fase wordt het perspectief van de school, het perspectief van de ouders het perspectief van geaffilieerde organisaties/instituten actief in de onderwijs- en integratiesector in kaart gebracht. Dit gebeurt middels interviews.
- Tot slot is er de integratie fase die als doel heeft het identificeren van de voorwaarden voor een efficiëntere scholarisatie van de doelgroep, het formuleren van beleidsaanbevelingen en bijdragen tot het wetenschappelijk onderzoek rond deze thematiek.
Verwachte resultaten en producten
1. Overzicht van de literatuur, juridische context and bestaande initiatieven;
2. Schatting van het aantal kinderen zonder wettig verblijf aanwezig in de lagere scholen in België, inclusief (indien mogelijk) demografisch profiel van de studie populatie;
3. Overzicht van de maatregelen en initiatieven die scholen nemen in functie van de studiepopulatie;
4. In-depth analyse van de mechanismen en processen die de onderwijssituatie van jongeren zonder wettig verblijf inzichtelijk maken, met inbegrip van de problemen, mogelijkheden, etc. ervaren door de scholen; en
5. Formuleren van beleidsaanbevelingen voor scholen, beleidsmakers en andere stakeholders.
Quel droit à l’enseignement pour les enfants en séjour précaire ? Une analyse de la situation des enfants sans titre de séjour légal ou avec un titre de séjour précaire dans l’enseignement fondamental en Belgique? : résumé
Bruxelles : Politique scientifique fédérale, 2010 (SP2186)
[Om te downloaden]
Welke recht op onderwijs voor kinderen in precair verblijf? Een analyse van de situatie van kinderen zonder wettig verblijfsstatuut of met een precair verblijfsstatuut in het lager onderwijs in België? : samenvatting
Brussel : Federaal Wetenschapsbeleid, 2010 (SP2185)
[Om te downloaden]
