Onderzoeksproject BR/175/A3/IMPRESS (Onderzoeksactie BR)
PROJECT BESCHRIJVING
Het project vertrekt vanuit twee hoofddoelstellingen die de nadruk leggen op het wetenschappelijk potentieel van 19e-eeuws medisch erfgoed en een stimulans bieden voor toekomstig (digitaal) onderzoek. Door het digitaliseren van een corpus van drie belangrijke medische tijdschriften, uitgegeven tussen 1840 en 1914 (Bulletin de l’Académie Royale de Médecine de Belgique; Journal de Médecine, de Chirurgie et de Pharmacologie; Journal des Sciences Médicales de Louvain), fungeert het project in de eerste plaats als een laboratorium en een methodologisch model voor zowel de digitalisering als de digitale analyse van historisch wetenschappelijke teksten. Ten tweede zal interdisciplinair doctoraatsonderzoek focussen op levensbeschouwelijke conflicten, en meer in het bijzonder op de rol van religie en vrijzinnigheid in de 19e-eeuwse geneeskunde. Op basis van inzichten in en benaderingen uit de medische geschiedenis, de geschiedenis van religieuze en politieke ideeën en de taalkunde zullen de onderzoekers text mining en linguïstische methodes hanteren.
In functie van de tweede doelstelling zal het project de rol en de latere herinnering van levensbeschouwelijke conflicten in de 19e-eeuwse Belgische geneeskunde herzien. Terwijl de Belgische politieke geschiedschrijving de fundamentele rol van levensbeschouwelijk conflict in de 19e-eeuwse maatschappij heeft beklemtoond, is de rol van levensbeschouwelijk conflict amper bestudeerd binnen de geschiedenis van de Belgische geneeskunde. Het voornaamste beeld dat naar voren komt in de hedendaagse herinnering is er een van het medisch beroep als een bijna homogeen liberaal en antiklerikaal blok dat zijn identiteit ontleende aan polemische representaties van de dokter als een moderne plaatsvervanger van de priester. Paradoxaal genoeg waren de meeste artsen in het 19e-eeuwse België katholiek.
Om de positie van artsen in de publieke herinnering van het levensbeschouwelijk conflict te herzien, zal dit project twee reeksen van onderzoeksvragen beantwoorden. Ten eerste zullen in een context van wetenschappelijke uitwisseling de conflictueuze levensbeschouwelijke denkbeelden van katholieke en liberale dokters en hun bereidheid om levensbeschouwelijke meningsverschillen te overbruggen, worden bestudeerd. Om deze vraag te beantwoorden, zal het onderzoek zich toespitsen op vier medische subvelden waar er duidelijk sprake was van levensbeschouwelijke onenigheid: geestelijke gezondheid, gynaecologie, ‘familiale geneeskunde’ (médecine de famille) en volksgezondheid. De tweede set van onderzoeksvragen peilt naar professionele identiteitsvorming en sluit aan bij de recente wetenschappelijke aandacht voor wetenschappelijke personae en academische identiteiten. Concreet zal worden onderzocht hoe en wanneer artsen zowel gemeenschappelijke als levensbeschouwelijk specifieke professionele en/of wetenschappelijke identiteiten ontwikkelden.
Het project zal een reeks van text mining en digitale linguïstische tools gebruiken met een focus op het historisch evoluerende gebruik van concepten, argumenten en discursieve strategieën. Specifieke computertoepassingen, in het bijzonder automatische information retrieval, zal het mogelijk maken om snel relevante onderwerpen en passages in een groot medisch corpus te detecteren voor verder nauwkeurig onderzoek. Aanvullende text mining bewerkingen zullen worden gecombineerd met een hermeneutische analyse van de geselecteerde passages.
Het beoogde project heeft als doel om een goed gedocumenteerd historisch perspectief te bieden op actuele debatten in de velden van volksgezondheid en bio-ethiek waarin religieuze en/of levensbeschouwelijk geïnspireerde breuklijnen heersen. Met de komst van een multiculturele en multireligieuze samenleving staat religieus-levensbeschouwelijke verdeeldheid opnieuw in de aandacht. Bio-ethische kwesties over euthanasie, abortus of de grenzen van medisch onderzoek zorgen voor beroering. In deze debatten blijven herinneringen aan de 19e-eeuwse ‘cultuuroorlog’ een rol spelen. Daarom is het belangrijk om deze levensbeschouwelijke breuklijn te bestuderen op een historisch accurate manier die tegelijkertijd toegankelijk is voor de burger vandaag die zich historisch wil oriënteren.
Om de onderzoeksresultaten te verspreiden zal het project ervoor zorgen dat alle onderzoeksgegevens op lange termijn opvraagbaar, toegankelijk en bevattelijk zijn voor academische onderzoekers en een breder publiek. De gedigitaliseerde tijdschriften zullen worden geïntegreerd in BELGICA (KBR Digital Library) en zijn toekomstig thematisch communicatiekanaal gewijd aan tijdschriften (BELGICA Periodicals) waar zoekopdrachten via het ingeven van full text en data beschikbaar zullen zijn voor een breed publiek. Het project zal uitmonden in twee doctoraatsverhandelingen, een database, een website met informatie over de gebruikte methodologieën en de onderzoeksresultaten, vijf academische artikelen en een aantal bijdragen over de belangrijkste onderzoeksbevindingen in tijdschriften of nieuwsbrieven van Belgische erfgoedorganisaties en/of bio-ethische organisaties.
IMPRESS op de Brain-be website
Beyond ideological conflict: religion and freethought in the Belgian medical press, 1840-1914 (IMPRESS) : final report
Gijbels, Jolien - Goyens, Michèle - Lemmers, Frédéric ... et al. Brussels : Belgian Science policy, 2021 (SP3099)
[Om te downloaden]
Beyond ideological conflict: religion and freethought in the Belgian medical press, 1840-1914 (IMPRESS) : summary
Gijbels, Jolien - Goyens, Michèle - Lemmers, Frédéric ... et al. Brussels : Belgian Science policy, 2021 (SP3100)
[Om te downloaden]
Beyond ideological conflict: religion and freethought in the Belgian medical press, 1840-1914 (IMPRESS) : samenvatting
Gijbels, Jolien - Goyens, Michèle - Lemmers, Frédéric ... et al. Brussel : Federaal wetenschapsbeleid, 2021 (SP3101)
[Om te downloaden]
Beyond ideological conflict: religion and freethought in the Belgian medical press, 1840-1914 (IMPRESS) : résumé
Gijbels, Jolien - Goyens, Michèle - Lemmers, Frédéric ... et al. Bruxelles : Politique scientifique fédérale, 2021 (SP3102)
[Om te downloaden]
