Onderzoeksproject CP/10 (Onderzoeksactie CP)
Context
Het doel van duurzame ontwikkeling op macro schaal (wereld, nationaal, over de generaties heen) dient ook vertaald te worden in doelstellingen op het micro niveau (bedrijven, producten, consumenten en hun gedrag). Op dit terrein staan we nog aan het begin. Een illustratie hiervan is dat er op microniveau voor producten nog nauwelijks duurzaamheidsindicatoren bestaan.
In dit project willen we niet vertrekken van de situatie van vandaag om van daaruit scenario’s te bedenken voor duurzame ontwikkeling in de toekomst, maar gaan we inzichten (positieve en negatieve factoren en indicatoren) opbouwen omtrent het proces van (on-)duurzame ontwikkeling van de afgelopen eeuwen.
We onderzoeken 4 basisbehoeften vanaf de pre- industriële periode tot het jaar 2000 waarin productie en consumptie duidelijk gescheiden zijn en waarin de productie verregaand is gespecialiseerd.
Beschrijving van het project
Doelstellingen
Het verkrijgen van inzicht in de factoren die het proces van duurzame ontwikkeling op microniveau voor vier basisbehoeften hebben beïnvloed, aan de hand van een kwantitatieve en kwalitatieve analyse over de periode 1800-2000, om met dit inzicht huidige en komende ontwikkelingen beter te kunnen duiden en sturen.
Methodologie
1. Als onderzoeksobjecten hebben we basisbehoeften gekozen die we eenieder op aarde wensen: voeding, mogelijkheid tot mobiliteit en onderdak. Omdat we gebruik maken van moderne levenscyclusanalyse (LCA) technieken om de milieubelasting te bepalen (ISO 14040), dienen we de functionele eenheid zo zuiver mogelijk te kiezen om vergelijkingen in tijd en ruimte te maken. Daarom kiezen we voor 1 liter drinkwater, 1 brood, een menselijke verplaatsing over land van 40 km en 1 kubieke meter verwarmd onderdak gedurende 1 jaar;
2. We hebben een aantal "sleuteldata" gekozen: 1800, 1850, 1900, 1950, 1975 en 2000;
3. Op basis van historisch literatuur- en bronnen-onderzoek en actueel beschikbare gegevens gaan we op elk van de gekozen momenten een kwantitatieve en kwalitatieve statusbeschrijving maken over de behoefte-invulling van de vier basisnoden. Het betreft een onderzoek van de milieu-, sociale en economische aspecten aan zowel de productie- als de consumptiekant. We zullen ook de belangrijkste invloeden opnemen die in de tussenliggende periode van 50 of 25 jaar hebben geleid tot de veranderingen in de statusbeschrijving. We focusseren ons op Belgische bronnen van gegevens over de productie en consumptie. Indien het opsporen hiervan niet meer in de projectplanning past en we wel kunnen beschikken over representatieve West-europese gegevens dan maken we daar met bronvermelding gebruik van.
De volgende aspecten worden daarbij kwantitatief onderbouwd:
Milieu: integrale milieubelasting (productie, gebruik, afdanking) middels LCA;
Economisch: reële kostprijs, consumptie per persoon;
Sociaal: verdeling consumptie over de maatschappij (mate van gelijkheid);
4. Op macroniveau maken we op de verschillende "sleuteldata" ook een beschrijving van belangrijke gegevens op milieu-, sociaal en economisch vlak. Elementen die hierbij zeker kwantitatief aan de orde komen zijn het totaal aantal consumenten, de gemiddelde levensverwachting, het BNP, de beschikbare woonruimte, de kindersterfte.
Kwalitatief gaat het om zaken als afschaffing van kinderarbeid, opkomst van de vakbonden, rechten van werknemers, technologische doorbraken in het productiesysteem, oorzaken van verandering in consumptiepatronen, consumentengedrag, marketing, onderwijsniveau etc.
Interactie tussen de verschillende partners
- Inventarisatie en opstart
Oriënterend bronnenonderzoek, overleg met gebruikerscomité, creëren van een gezamenlijke werkruimte via Internet. Dit wordt gezamenlijk uitgevoerd door VUB en Vito;
- Bronnenonderzoek en Dataverzameling
Onderzoek naar relevante gegevens over de statusbeschrijving van de productie- en consumptiekant van de 4 basisbehoeften van 1800 tot 2000. Voor de jaren tot 1975 ligt het zwaartepunt van het onderzoek naar benodigde inventarisatie gegevens voor LCA bij VUB, voor het jaar 2000 bij Vito. Vito helpt VUB bij het gericht zoeken naar relevante gegevens;
- Uitvoeren van aanvullende milieu-analyses
Waar nodig en mogelijk zal Vito aanvullende milieuanalyses uitvoeren (b.v. emissie metingen);
- Uitwerking en interpretatie resultaten
Dit wordt gezamenlijk aangepakt;
- Valorisatie
Gezamenlijk (VUB meer accent op onderwijs, Vito meer accent op de actoren : beleidsmakers, producenten ).
Verwachte resultaten en/of producten
Als resultaten verwachten we inzicht in de combinaties van factoren die het proces van duurzame ontwikkeling in positieve en negatieve zin in het verleden hebben beïnvloed. Zo zal het proces van vooruitgang niet voor elk van de gekozen basisbehoeften op dezelfde wijze verlopen zijn, en is het van groot belang om de oorzaken van deze verschillen te identificeren. Aan de hand van de eco-efficiency verbetering van de functionele eenheid samen met de toename in consumptie kunnen we een kwantitatieve indicatie geven over hoe (on-) duurzaam qua milieuprestaties bepaalde periodes in de geschiedenis zijn geweest en daarbij ook aangeven welke factoren dominant zijn geweest. Als andere resultaten verwachten we ook suggesties voor relevante economische en sociale indicatoren voor duurzame producten (dus op micro niveau).
Partners
Activiteiten
Vito
De projectgroep Product en Technologiestudies evalueert het energie- en grondstoffenverbruik en de milieu-impact van producten en processen door levenscyclusanalyses, stofstroomanalyses, ecodesign en schoner produceren. De projectgroep ontwikkelt en toetst deze beslissingsondersteunende instrumenten ten behoeve van het bedrijfsleven en de overheid. De projectgroep verricht ook onderzoek naar de relatie technologie-maatschappij.
Meer info : http://www.vito.be/milieu/milieustudies.htm
VUB
De Vakgroep Geschiedenis van de VUB - Hedendaagse Periode doet onderzoek naar thema's als de levensstandaard, de materiële cultuur, de prijzen, lonen en koopkracht, de consumptie (met bijzondere aandacht voor voeding, huisvesting en huishoudelijk comfort), de arbeid, de industriële archeologie, de economische ontwikkeling (groei, werkgelegenheid, productiekost), de werktijd.
Meer info : http://www.vub.ac.be/SGES/
Coördinaten
Promotoren
Ir. Theo Geerken
Vito
Projectgroep Product en Technologiestudies
Gebouw ENE
Boeretang 200
B-2400 Mol
Tel. 014-335947
Fax. 014-321186
Email : theo.geerken@vito.be
Prof.dr. Peter Scholliers
Vrije Universiteit Brussel
Vakgroep Geschiedenis, Faculteit Letteren en Wijsbegeerte
Kamer 5 B 421
Pleinlaan 2, 1050 Brussel
Tel. 02 629 26 70
Fax. 02 629 23 74
Email : pscholli@vub.ac.be
Gebruikerscomité
- Hans D'Hondt - FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie - Statistiek en Economische Informatie - Brussel
- Anton Schuurman - Wageningen Universiteit - Departement Sociale Wetenschappen - Leerstoelgroep Agrarische Geschiedenis - Wageningen (NL)
- Erik Thoen - Universiteit Gent (UGent) - Vakgroep Middeleeuwse Geschiedenis - Gent
- Wim Van Craenenbroeck - Antwerpse Waterwerken nv - Antwerpen
- Dirk Van de Vijver - Katholieke Universiteit Leuven (KULeuven) - Deptartement Architectuur, Stedenbouw en Ruimtelijke ordening - Arenberg
- Liesbet Van Nieuwenhuyse - Universiteit Gent (UGent) - Vakgroep Middeleeuwse Geschiedenis - Gent
- Eric Vanhaute - Universiteit Gent (UGent) - Vakgroep Nieuwste Geschiedenis - Gent
- Anne-France Woestyn - SPF Santé publique, Sécurité de la Chaîne alimentaire et Environnement - Services fédéraux pour les Affaires environnementales - Service politique des produits - Bruxelles
Sustainability developments of product systems, 1800-2000 : final report
Geerken, T.H. - Scholliers, P. - De Vooght, D. ... et al Brussels : Belgian Science Policy, 2006 (SP1619)
[Om te downloaden]
Sustainability developments of product systems, 1800-2000 : annexes
Brussels : Belgian Science Policy, 2006 (SP1623)
[Om te downloaden]
[Om te bestellen]
