Onderzoeksproject CP/18 (Onderzoeksactie CP)
Context
Het platteland in Vlaanderen (maar ook in andere dichtbevolkte gebieden van West Europa) heeft een uitgesproken verstedelijkt karakter. De landbouwsector rond de steden krijgt meer en meer te maken met druk van bewoners, milieumaatregelen en een strikter wordende ruimtelijke planning. Daartegenover staat ook in suburbane gebieden de onmiskenbare rol van landbouw in het instandhouden van het landschap, de socio-economische leefbaarheid van een streek, de ecologische functie, en zo meer. Om echter deze rol te kunnen blijven vervullen, moet de landbouw in verstedelijkte gebieden ook ontwikkelingskansen hebben. De vraag stelt zich dus in welke mate de landbouw binnen de beperkingen die eigen zijn aan een verstedelijkte omgeving strategieën, kan ontwikkelen om te overleven en bovenvernoemde functies te vervullen
Beschrijving van het project
Doelstellingen
In het onderzoek worden een aantal facetten belicht ten aanzien van de functies die landbouw vervult in een verstedelijkte omgeving met name onderzoek naar de functieverwachtingen, de functievervulling, de functie-invulling en de functie-ondersteuning. Deze vier doelstellingen worden hieronder kort toegelicht (zie ook schema).
Functieverwachtingen
Na een analyse van de historische rol en evolutie van landbouw in België met een differentiatie tussen verstedelijkte en meer rurale gebieden, zal in een eerste fase worden nagegaan welke functies landbouw in verstedelijkte gebieden vervult en hoe de verwachtingen en vraag ten aanzien van landbouw is geëvolueerd. Dit zal gebeuren via bevraging van relevante actoren in verstedelijkte landbouwgebieden.
Functievervulling
Tweede onderzoeksthema is na te gaan in welke mate de gevraagde functies al dan niet gebonden zijn aan een zekere vorm van landbouw (joint production) en in welke mate de actuele vorm van landbouw hieraan voldoet. Met behulp van diverse onderzoeksmethodes zal vervolgens worden nagegaan hoe landbouwbedrijven zich aanpassen aan de nieuwe vereisten van de andere bewoners en van de maatschappij in het algemeen. De diverse factoren die het landbouwinkomen in deze urbane omgeving onder druk zetten, worden ook in kaart gebracht. Bedreigingen en kansen worden afgewogen.
Functie-invulling
Vanuit de verschillende functies die de landbouw hier vervult, wordt gezocht naar nieuwe mogelijkheden die het bedrijfsinkomen op een duurzame manier ondersteunen en worden ontwikkelingsstrategieën die landbouwers hierbij gebruiken in kaart gebracht. Deze worden in verband gebracht met de context waarin landbouw zich ontwikkelt (ruimtelijke situatie, economische omgeving, historische evolutie, bereikbaarheid, ...)
Functie-ondersteuning
In een laatste fase van het project zullen bestaande beleidsinitiatieven worden geëvalueerd op efficiëntie en verenigbaarheid met de functies die van de landbouw in deze context vereist worden. De verschuiving van een productiegericht inkomensbeleid naar een integraal en gebiedsgericht plattelandsbeleid kan immers de oorzaak vormen van een competitief nadeel voor bedrijven in urbane gebieden. Het toepassen van ‘cross-compliance’ kan de leefbaarheid van landbouw dicht bij woonkernen hypothekeren en milieumaatregelen (bv. het vergunningenbeleid) en de uitvoering van structuurplannen zorgen wellicht voor een verdere stijging van de grondprijzen. Anderzijds is een dergelijke omgeving vaak ook bron van innovatiekracht. Hierbij kunnen comparatieve nadelen uitmonden in innovaties die de leefbaarheid van de sector op lange termijn kunnen waarborgen.
Methodologie en rol van de partners
De onderzoeksmethodologie is voornamelijk gesteund op case studies. Op basis van een aantal gebiedskenmerken zullen een aantal studiegebieden worden geselecteerd binnen de Vlaamse verstedelijkingsruit waarin via interviews met burgers, consumenten, belangenverdedigers, landbouwers en beleidsverantwoordelijken een aantal theoretische verwachte verbanden empirisch zullen worden getoetst. Hierbij zal de Vakgroep Landbouweconomie, Universiteit Gent voornamelijk instaan voor het economischa analyse van de gevolgde ontwikkelingsstrategieën, terwijl het Instituut voor Sociale en Economische Geografie van de KULeuven verantwoordelijk is voor studie van de maatschappelijke en ruimtelijke context waarbinnen de landbouw evolueert en strategieën ontwikkel.
Verwachte resultaten
De verwachte resultaten situeren zich op drie vlakken:
- een verhoogd inzicht in de rol en de specifieke problemen van landbouw in peri-urbane gebieden
- analyse van mogelijke innovatie- en ontwikkelingsstrategieën voor de landbouw in peri-urbane gebieden
- aanbevelingen ten aanzien van een specifiek beleid voor de peri-urbane landbouw : te ontwikkelen activiteiten, beleidsinstrumenten, relevante beleidsschaal en -indicatoren en te ontwikkelen kennis en instituties.
Partners
Prof. G. Van Huylenbroeck, Vakgroep landbouweconomie, Universiteit Gent
Deze onderzoeksgroep verricht vooral onderzoek naar de wijze waarop landbouw zich aanpast aan externe omstandigheden. Hierbij wordt veel aandacht besteed aan de ontwikkeling van strategieën om te voldoen aan een aantal milieubeperkingen als aan de wijze waarop landbouw kan inspelen op nieuwe mogelijkheden inzake diversificatie en kwaliteitsproducten. Hierbij wordt niet alleen gekeken naar de economische haalbaarheid, maar ook naar de sociale gevolgen en de structurele wijzigingen binnen de sector.
Prof. E. Van Hecke en Prof. H. Meert, Instituut voor Sociale en Economische Geografie, K.U.LEUVEN
ISEG is een onderzoeksgroep die zich vooral op de ruimetelijke dimensies van economische en sociale ontwikkelingen. Deze worden geanalyseerd vanuit historisch, actueel en toekomstig perspectief. De groep heeft vooral expertise in analyse van statistische en enquêtegegevens en hun conversie naar kaartmateriaal. De groep heeft daarbij steeds aandacht gehad voor de link tussen stad en platteland en de rol van landbouw op het platteland.
Coördinaten
Vakgroep landbouweconomie, Universiteit Gent
Promotor: Prof. Guido Van Huylenbroeck
Coupure Links 653, B-9000 Gent
Tel: +32 (0)9 264 59 26; Fax: +32 (0)9 264 62 46
E-mail: Guido.VanHuylenbroeck@rug.ac.be
Onderzoeker: Tom Vernimmen
Instituut voor Sociale en Economische Geografie, K.U.LEUVEN
Promotoren: Prof. Etienne Van Hecke en Prof. Henk Meert
W. de Croylaan 42, B-3001 Heverlee
Tel: +32 (0)16 32 24 41; Fax: +32 (0)16 32 29 80
E-mail: Etienne.vanhecke@geo.kuleuven.ac.be of Henk.meert@geo.kuleuven.ac.be
Onderzoekers: Ankatrien Boulanger and Sarah Luyten
Gebruikerscomité
- Johan Alleman - Koning Boudewijnstichting - Bruxelles
- Luc Allemeersch - Regionaal Landschap Zenne, Zuun & Zoniën vzw - Halle
- Tom Lagast - Provincie Vlaams-Brabant - Dienst Ruimtelijke Ordening & Mobiliteit - Kessel-Lo
- Ludwig Lauwers - Centrum voor Landbouweconomie - Socio-Economisch Onderzoek -Brussel
- Karel Lhermitte - Boerenbond - Leuven
- Roger Liekens - Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap - AROHM - Afdeling Ruimtelijke Planning - Brussel
- Joris Relaes - Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap - Afdeling Land- en Tuinbouwvorming (ALT) - Brussel
- Luc Reyns - Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap - Administratie Land- en Tuinbouw (ALT) - Brussel
- Dirk van Gijseghem - Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap - Vlaamse Onderzoekseenheid Land- en Tuinbouweconomie (VOLT) - Brussel
- Georges Van Keerberghen - Boerenbond - Leuven
- Paul Vandersluys - Vlaamse Landmaatschappij - Brussel
Overlevingsstrategieën voor een multifunctionele landbouw in een verstedelijkte omgeving : eindrapport
Van Huylenbroeck, G. - Van Hecke, E. - Meert, H. ... et al Brussel : Federaal Wetenschapsbeleid, 2005 (SP1567)
[Om te downloaden]
[Om te bestellen]
Overlevingsstrategieën voor een multifunctionele landbouw in een verstedelijkte omgeving : bijlage
Brussel : Federaal Wetenschapsbeleid, 2006 (SP1614)
[Om te downloaden]
Stratégies de survie pour une agriculture multifonctionelle en milieu urbain : résumé
Bruxelles : Politique scientifique fédérale, 2007 (SP1698)
[Om te downloaden]
Overlevingsstrategieën voor een multifunctionele landbouw in een verstedelijkte omgeving : samenvatting
Brussel : Federaal Wetenschapsbeleid, 2007 (SP1699)
[Om te downloaden]
Development strategies for a multifunctional agriculture in peri-urban areas : summary
Brussels : Belgian Science Policy, 2007 (SP1700)
[Om te downloaden]
