Onderzoeksproject CP/42 (Onderzoeksactie CP)
Context
De samenleving wordt steeds ingewikkelder. Mensen moeten verschillende activiteiten combineren op één dag. Wanneer deze activiteiten ruimtelijk gescheiden zijn, moeten mensen verplaatsingen maken om ze te combineren. Dit resulteert in ingewikkelde transportketens (Toint et al, 2000, eindrapport PODO I).
De auto is het hoofdvervoermiddel geworden. Een veel gebruikte verklaring hiervoor is dat het bezit van een auto wijd verspreid is en dat de ligging van vele activiteiten uitsluitend of hoofdzakelijk met de auto bereikbaar is. De auto is een geschikt vervoersmiddel geworden om woon-werkverkeer, kinderen wegbrengen, winkelen... te combineren. Als we deze feiten erkennen dan zou een beleid naar duurzame mobiliteit geïnteresseerd kunnen zijn in methoden om dit autogebruik te vervangen door meer duurzame verplaatsingen met openbaar vervoer, per fiets, te voet...
Tijdens het voorbije programma PODO I werd een Nationaal Onderzoek Verplaatsingsgedrag gehouden en de gegevens werden geanalyseerd. In dit project zullen dezelfde gegevens worden gebruikt om de determinanten van modale keuze in ketenverplaatsingen te onderzoeken ("Ketenverplaatsingen" betekent in deze context de combinatie van verplaatsingen met een verschillende bestemming of doel). Er zal een eerste poging worden ondernomen om een potentieel voor een meer duurzame modal split te berekenen en te typeren.
Beschrijving van het project
Doestellingen
De eerste doelstelling is een methodologische: een verdere exploitatie en evaluatie van de gegevens die verzameld werden door het Nationaal Onderzoek Verplaatsingsgedrag (PODO I). De tweede doelstelling is de ontwikkeling van een wetenschappelijke basis voor een duurzaam mobiliteitsbeleid door de ontwikkeling van beleidsindicatoren over duurzaamheidkenmerken van verplaatsingen.
De klemtoon ligt op ketenverplaatsingen van individuen en gezinnen en de mogelijkheden om minder duurzame verplaatsingen (in termen van keuze vervoerswijze, verplaatsingsafstand, e.d.) te veranderen in meer duurzame verplaatsingen.
Voornamelijk drie soorten van determinanten krijgen aandacht: sociaal-economische kenmerken van huishoudens, locatie van activiteiten en beschikbaarheid van alternatieven.
Methodologie
Probleemstelling
Er wordt een overzicht gemaakt van bestaande literatuur, onderzoek en gegevens over modal split en keuze van vervoerswijze (analyse van documenten).
Verder zullen de mogelijkheden om deze te operationaliseren door middel van variabelen in de set van gegevens geëvalueerd worden.
Technische voorbereiding
Voor elke verplaatsing in de nationale gegevensset (15000 in totaal) die niet gebeurde met het openbaar vervoer, zal de optimale alternatieve route via openbaar vervoer opgezocht moeten worden en zullen essentiële karakteristieken zoals duurtijd, aantal transfers, afstand tot haltes... van deze route toegevoegd moeten worden aan de gegevensset. Hiervoor is de volledige samenwerking van alle openbaar vervoermaatschappijen cruciaal.
Analyse van de gegevens
Beschrijving van ketenverplaatsingen
Dit gebeurde reeds in het vorige DWTC programma. Het is de bedoeling om deze aanpak opnieuw te gebruiken, maar een meer gedetailleerde analyse van de vervoerswijzekeuze is noodzakelijk.
Gezinsbeperkingen
De interne gezinsbeperkingen zijn de beperkingen die aan de keuze inzake vervoerswijze van het individu worden gesteld, gegeven de beschikbaarheid van transportmiddelen (zoals auto, fiets of openbaarvervoer tickets) in het gezin. Het is de bedoeling om combinaties van variabelen te bepalen die de keuze van vervoerswijze en de mate waarin een gezin zijn keuzes kan veranderen bepalen.
(Verantwoordelijke: ‘Groupe de Recherche sur le Transport’ (GRT))
Locatie
In dit deel van het onderzoek zal de impact van de locatie op het verplaatsingsgedrag bestudeerd worden. De echte reisweerstand in functie van reistijd en reisafstand, zoals die uit het onderzoek naar voor komt, zal vergeleken worden met de theoretische reistijd en reisafstand zoals die berekend werd uit de openbaarvervoertijdstabellen en de berekende kortste afstanden. Via correlaties en regressie analyses zal het belang van de (objectieve en subjectieve) factoren die reistijd en reisafstand bepalen, berekend worden. Verdere classificatie wordt gebaseerd op discriminantanalyse en logistische regressie.
(Verantwoordelijke: ‘Spatial Applications Division Leuven’ (SADL))
Modus
Voor elke verplaatsing werden enkele sleutelkenmerken van mogelijke alternatieven toegevoegd aan de gegevensset. Vanuit deze ketenkarakteristieken en de informatie die verzameld werd in een vorige fase over ‘kritische waarden’ zal de mogelijkheid voor wijziging vervoerswijze berekend worden.
In een volgende fase zal een verband gelegd worden met bepaalde kenmerken van individuen (en eventueel van gezinnen).
(Verantwoordelijke: Langzaam Verkeer vzw (LV)).
Interactie tussen de verschillende partners
De drie vermelde partners werken intensief samen aan de verzameling en structurering van de data. GRT levert het basisbestand over verplaatsingsgedrag en een methodologie om ketenverplaatsingen te analyseren. SADL coördineert de verzameling en invoer van reisinformatie die bij de vervoermaatschappijen moet worden opgevraagd. LV is de algemene coördinator.
Band met internationale programma’s
Dit project gebruikt de gegevens van het Belgische Nationale Onderzoek Verplaatsingsgedrag (1999-2000). Dit onderzoek maakte gebruik van de resultaten van de Europese projecten ‘TEST’ en ‘MEST’. Deze Europese projecten maakten deel uit van het Vierde Kaderprogramma van de Europese Commissie. MEST ging over de methodologische aspecten van enquêtes over verplaatsingen over lage afstanden. Het werd gevolgd door TEST dat het gebruik van moderne technologieën in dit soort onderzoek bestudeerde.
Verwachte resultaten en/of producten
- Een volledig overzicht van de huidige keuze vervoerswijze: beschrijving en verklaring.
- Een (empirisch gecontroleerd) overzicht van determinanten voor keuze vervoerswijze in ketenverplaatsingen, in het bijzonder gezinsbeperkingen, locatie en aanbod.
- Een beter inzicht in en beschrijving van de mogelijke doelgroepen voor mobiliteitsmanagement.
- Wetenschappelijk eindrapport.
- Rapport voor beleidsmakers (klemtoon op praktische resultaten).
- Artikels in wetenschappelijke tijdschriften.
- Een seminarie.
- Uitwisseling van resultaten met project SAMBA.
Partners
Langzaam verkeer vzw (coördinator) onderzoekt en begeleidt sinds 1982 vernieuwende verkeersprogramma’s en -projecten. De multidisciplinaire staf is opgesplitst in drie afdelingen, elk met hun eigen expertise: Onderzoek & Beleidsvoorbereiding, Planning & Ontwerp en Vorming & Communicatie. De afdeling Onderzoek en Beleidsvoorbereiding, die belast is met dit project, verricht onderzoek en verleent advies rond thema’s zoals verkeersveiligheid- en leefbaarheid, openbaar en collectief vervoer en mobiliteitsmanagement. Ze zoekt naar de raakvlakken tussen mobiliteit en andere maatschappelijke deelgebieden zoals bijvoorbeeld ruimtelijke ordening, sociale ongelijkheid, arbeid, vrije tijd, telematica en economische activiteiten. Zowel kwalitatieve als kwantitatieve onderzoeksmethoden worden gehanteerd.
De Divisie Ruimtelijke Informatieverwerking (SADL, Katholieke Universiteit Leuven) bundelt naast de wetenschappelijke dienstverlening, het toegepaste onderzoek en de professionele vorming in het domein van de Geografische Informatiesystemen ook in de aardobservatie. Mede door de academische banden beschikt de divisie over technische en organisatorische GIS-, database- en aardobservatie-expertise en over belangrijke thematische expertise in onder meer de ruimtelijke planning van landelijke en stedelijke gebieden, de verkeers- en vervoersproblematiek en ruimtelijke statistiek. De activiteiten situeren zich vooral in:
- Training en vorming met betrekking tot Geografische Informatiesystemen.
- Geografische Informatiesystemen in verkeer en mobiliteit.
- Geografische Informatiesystemen in ruimtelijke ordening en planning.
- Geografische Informatiesystemen in landbouw en milieu.
- Opbouw en beheer van GIS-databanken en applicaties.
De Onderzoeksgroep Transport (GRT, Afdeling Wiskunde van de Universiteit Notre Dame de la Paix van Namen), heeft gewerkt rond verschillende mathematische methoden om problemen verbonden aan transportthema’s te bestuderen. GRT verricht methodologische en theoretisch onderzoek maar is ook betrokken bij de toepassing naar specifieke cases. De onderzoeksgroep heeft studies verricht rond, onder andere, mathematische modellen, dynamische toewijzingsmodellen, vraaganalyse, ketenverplaatsingen, discrete keuzemodellen en gedragsaspecten van mobiliteit. Door deze activiteiten inzake modellering is GRT zich bewust geworden van de problemen veroorzaakt door een gebrek aan data nodig voor het opzetten van modellen. Daarom is GRT ook geïnteresseerd in enquêtestudies. Zij analyseerden de methodologie voor verplaatsingsenquêtes, coördineerden de eerste Belgische mobiliteitsenquête en verrichtten verschillende statistische analyses op de gegevens van deze enquêtes.
Coördinaten
Promotor
Jos Zuallaert en Tim Asperges
Langzaam Verkeer vzw.
J.P. Minckelersstraat 43A, B-3000 Leuven
Tel: +32 (0)16 23 94 65; Fax: +32 (0)16 29 02 10
tim.asperges@Langzaamverkeer.be
http://www.langzaamverkeer.be
Partners
Thérèse Steenberghen
Katholieke Universiteit Leuven (KULeuven)
Spatial Application Division Leuven (SADL)
Vital Decosterstraat 102, B-3000 Leuven
Tel: +32 (0)16 32 97 32; Fax: +32 (0)16 32 19 84
Therese.Steenberghen@sadl.kuleuven.ac.be
http://www.sadl.kuleuven.ac.be
Philippe Toint en Arnaud Luyckx
Facultés Universitaires Notre-Dame de la Paix de Namur (FUNDP)
Groupe de Recherche sur les Transports (GRT)
8, rempart de la Vierge, B-5000 Namen
Tel: +32 (0)81 72 49 09; Fax: +32 (0)81 72 49 14
aluyckx@math.fundp.ac.be
http://www.grt.be
Gebruikerscomité
Krista Van Hoof, Geert Claessens en Hans Verbruggen - Langzaam Verkeer (LV)
Thérèse Steenberghen en Stefaan Vande Walle - Katholieke Universiteit Leuven - SADL
Arnaud Luyckx en Eric Cornelis - FUNDP - GRT
Hilde Van Dongen en George Jamart - Federale diensten voor wetenschappelijke, technische en culturele aangelegenheden (DWTC)
Marc Tuypens - NMBS/SNCB
Jean-Claude Phlypo en Gerard Petre - Waalse Vervoermaatschappij TEC
Eddy Minnaert, Roger Kesteloot, en Axel De Vos - Vlaamse Vervoermaatschappij De Lijn
Niet bepaald - Brusselse Vervoermaatschappij MIVB/STIB
Nancy Da Silva - Federale Diensten voor het leefmilieu - Dienst Studie en Coördinatie
Eric Bulon - Federaal Ministerie van Verkeer en Infrastructuur - Bestuur van het vervoer te land
Damien Borsu - Waals Gewest
Wilfried Goossens - Vlaams Gewest
Alain Broes en Philippe Barette - Brussels Gewest
Bram Dousselaere - Bond van Trein Tram en Busgebruikers
Niet bepaald - Nationaal Instituut voor de Statistiek
Determinanten van modale keuze in ketenverplaatsingen : eindrapport
Vleugels, Ilse - Beyst, Veerle - Asperges, Tim ... et al Brussel : Federaal Wetenschapsbeleid, 2007 (SP1741)
[Om te downloaden]
[Om te bestellen]
Determinanten van modale keuze in ketenverplaatsingen : samenvatting
Brussel : Federaal Wetenschapsbeleid, 2007 (SP1742)
[Om te downloaden]
Déterminants des choix modaux dans les chaînes de déplacements : résumé
Bruxelles : Politique scientifique fédérale, 2007 (SP1743)
[Om te downloaden]
Determinants of choice of mode in trips and trip chains : summary
Brussels : Federal Science Policy, 2007 (SP1744)
[Om te downloaden]
