Onderzoeksproject CP/46 (Onderzoeksactie CP)
Context
Beleid wordt ontwikkeld in een complexe en onzekere samenleving, waarbij met een groeiend aantal bekommernissen dient rekening te worden gehouden. Het op de sporen zetten van een duurzaam beleid wordt geconfronteerd met evaluatieproblemen, waarbij vroegtijdig moet worden aangegeven in welke mate aan criteria voor duurzame ontwikkeling wordt voldaan. Het produceren, integreren en communiceren van ‘informatie voor besluitvorming’ is een belangrijke behoefte voor beleidsstrategieën gericht op duurzame ontwikkeling.
Naast het verfijnen van bestaande specifieke instrumenten, maken wereldwijd verschillende onderzoekers werk van de ‘Duurzame ontwikkelings-effectenbeoordeling’ (DOEB). Dit kan beschouwd worden als een geïntegreerd instrument dat interdisciplinaire evaluaties combineert met processen van multi-stakeholder beleidsvoering.
Beschrijving van het project
Doelstellingen
Meer specifiek kan DOEB worden gedefinieerd als “een systematisch en iteratief proces voor de ex-ante evaluatie van de economische, sociale en ecologische effecten van beleidsvoering, plannen, programma’s en strategische projecten, dat wordt ondernomen gedurende de voorbereiding ervan en waaraan de belanghebbenden op een pro-actieve manier participeren. Het voornaamste doel is de performantie van de strategieën te verbeteren (…)” (vertaling van Arbter, 2003)
Dit project wil de uitwerking van de DOEB voor strategische beslissingen onderzoeken. Het onderzoek baseert zich op de aanpassingen van bestaande methodes in de richting van een iteratief beleidsproces met meerdere belanghebbenden. Dit DOEB-instrument kan op twee verschillende niveaus in de bestaande besluitvorming geïntegreerd worden:
A. procedurele of institutionele integratie van bestaande economische, sociale en ecologische (ex ante) evaluaties in het beleidsproces;
B. inhoudelijke of technische integratie van economische, sociale en ecologische evaluaties in een overkoepelende ‘duurzaamheidsbeoordeling’.
Het voorliggend project heeft ook twee verdergaande doelstellingen:
(1) Het verkennend onderzoek van de beperkingen en de mogelijkheden van ex ante evaluatie methodes met het oog op de integratie ervan in een consistent beleidsondersteunend proces; en
(2) Het bepalen van de noden en ondersteunen van de capaciteitsopbouw van beleidsvoerders en belanghebbenden in het gebruik van de DOEB.
Als een belangrijke stap in de richting van de ontwikkeling van een DOEB voor strategische beslissingen, zullen de resultaten van dit project zich focussen op het bepalen van de haalbaarheid en de meerwaarde van een DOEB.
Methodologie
Niettegenstaande het feit dat het leerproces - dat zich in de loop van de uitvoering van dit projectvoorstel bij onderzoekers én gebruikers zal ontwikkelen - ertoe zal leiden om de lineaire stap-voor-stap aanpak te verlaten ten voordele van een meer aangepaste iteratieve structuur (die kenmerkend is voor het ontwikkelingsonderzoek), willen de onderzoekers de structuur van het projectvoorstel zo eenvoudig mogelijk voorstellen. Het bestaat uit drie fasen, elk met verschillende onderdelen (zie figuur):
(1) Verkennende fase: verzamelen van informatie en samenbrengen van bestaande expertise, zowel aan de aanbod- als aan de vraagzijde van het DOEB-instrument.
(2) Integratie en testfase: integreren van methodes en processen in een coherente DOEB-schema. Testen van de haalbaarheid op inhoudelijke en procedureel niveau.
(3) Valorisatiefase: gebruik maken van de ervaringen opgedaan in de testcases van dit project om de toepassing van een bepaalde vorm van het DOEB-proces te promoten.
Interactie tussen de verschillende partners
In het netwerk zijn 5 partners betrokken (zie verder). De partner ‘Rechten-UGent’ staat in voor EX4. De andere 4 partners werken tijdens de ‘verkennende fase’ samen aan EX1, elk vanuit hun specialiteit; EX2 wordt opgenomen door CDO-UG. EX3 wordt verzekerd door ULB-IGEAT-CEDD en AURAP-UCL, EX5 is een opdracht voor CDO-UG en ULB-IGEAT-CEDD, EX6 wordt opgenomen door IDD. In de ‘integratie & testfase’ wordt met de 4 partners samen gewerkt rond IT1 en IT2; rekening houdend met ieders specialiteit zullen nog afspraken worden gemaakt voor wat betreft de gevallenstudies; IDD verfijnt en finaliseert dan in IT3 het DOEB-proces en -methode. Tijdens de valorisatiefase werken alle 4 partners samen voor Taken EN1 en EN2.
Verwachte resultaten
Een van de verwachte resultaten - met het oog op het gebruik van een DOEB instrument in de besluitvormingsprocessen – is de uitwerking van een eerste set van richtlijnen. Deze zouden de besluitvormers moeten toelaten om in hun departementen de nodige interne leerprocessen op te starten bij het gebruik van de DOEB. Het rapport zal aandacht besteden aan de volgende punten:
• Advies over de noodzakelijkheid voor het gebruik van een DOEB (bijvoorbeeld rekening houdende met de institutionele kenmerken zoals organisatorische structuur en cultuur),
• Voorbeelden van DOEB op verschillende institutionele niveaus en schalen
Verder worden de onderzoeksresultaten in relatie gebracht met alle andere onderdelen van het project: de DOEB ervaringen, percepties en interpretaties van gebruikers en belanghebbenden, de ‘evaluability assessment’ aanpak, de juridische implementatie van een DOEB op het federaal niveau, de potenties van de bestaande ex ante evaluatie methodes voor een DOEB, het DOEB proces met aandacht voor de procedurele kanten van de zaak, de lessen die uit allerlei gevallenstudies kunnen worden getrokken, de noodzakelijke voorwaarden binnen administratieve departementen om een DOEB te kunnen uitvoeren, de meerwaarde van de DOEB, de praktische richtlijnen, enz.
In overleg met de stuurgroep kunnen workshops worden georganiseerd. Het onderzoeksteam staat in voor de inhoudelijke inbreng en toelichting van de resultaten van het onderzoeksproject.
Partners
Activiteiten
CDO - UG
Het CDO-UG probeert via een 'multidisciplinaire aanpak' duurzame ontwikkeling te operationaliseren. Een van de onderzoekslijnen richt zich op de evaluatie van het beleid met bijzondere aandacht voor indicatoren en participatie. Het CDO heeft hierin jarenlange ervaring opgebouwd, zowel op het vlak van het onderzoek als bij de toepassing ervan.
ULB – IGEAT - CEDD
Het ULB - IGEAT - CEDD heeft praktische ervaring verworven bij de kwantitatieve evaluatie van het leefmilieu, meer in het bijzonder door instrumenten ten behoeve van de besluitvorming te ontwikkelen, gebaseerd op milieuindicatoren. Combinatie met meer theoretische werkzaamheden rond deze instrumenten in de context van duurzame ontwikkeling, zullen leiden tot een geprivilegieerd onderzoeksdomein van het CEDD.
IDD
Het IDD heeft tot doel onderzoek te verrichten en studies uit te voeren die verband houden met duurzame ontwikkeling. In dit kader heeft IDD praktische ervaring opgebouwd in het domein van modellering, ondersteuning bij besluitvorming en indicatoren van duurzame ontwikkeling.
UCL - AURAP
Het UCL - AURAP heeft een grote ervaring met betrekking tot de evaluatie van het overheidsbeleid in het algemeen en op het Belgisch federaal niveau in het bijzonder. Deze expertise zal nuttig ingezet kunnen worden om het DOEB-instrument te contextualiseren.
UGent - CMR
Het UGent - CMR voert rechtsvergelijkend onderzoek naar systemen van DOEB en probeert van daaruit aanbevelingen te doen in verband met een wettelijke kader op federaal vlak.
Coördinaten
Bernard Mazijn
Universiteit Gent (UGent)
Centrum voor Duurzame Ontwikkeling (CDO)
Poel 16
B-9000 Gent
Tel: +32 (0)9 264 82 10
Fax: +32 (0)9 264 83 90
bernard.mazijn@skynet.be
http://cdonet.ugent.be
Promotoren
Edwin Zaccaï
Université Libre de Bruxelles (ULB)
Institut de Gestion de l’Environnement et d’Aménagement du Territoire (IGEAT) –
Centre d'Etudes du Développement Durable (CEDD) - CP130/02
50, avenue F.D. Roosevelt
B-1050 Bruxelles
Tel: +32 (0)2 650 43 32
Fax: +32 (0)2 650 43 12
ezaccai@ulb.ac.be
http://www.ulb.ac.be/igeat/cedd
Paul-Marie Boulanger
Institut pour un Développement Durable (IDD)
7, rue des Fusillés
B-1340 Ottignies
Tel: +32 (0)10 41 73 01
Fax: +32 (0)10 41 73 49
idd.org@skynet.be
http://club.euronet.be/idd/
Frédéric Varone
Université Catholique de Louvain (UCL)
Département des sciences politiques et sociales (POLS) - Unité de sciences politiques et relations internationales (SPRI)
1, place Montesquieu, bte 7
B-1348 Louvain-la-Neuve
Tel: +32 (0)10 47 42 74
Fax: +32 (0)10 47 46 03
varone@spri.ucl.ac.be
http://www.spri.ucl.ac.be
Luc Lavrysen
Universiteit Gent (UGent)
Faculteit Rechtsgeleerdheid – Vakgroep Burgerlijk Recht - Centrum voor Milieurecht
Universiteitstraat 4
B-9000 Gent
Tel: +32 (0)9 264 69 27
Fax: +32 (0)9 264 69 85
Luc.Lavrysen@ugent.be
http://www.law.ugent.be
Gebruikerscomité
In het gebruikerscomité van dit project zitten de hoogste ambtenaren, verantwoordelijk voor de implementatie van duurzame ontwikkeling op het federale beleidsniveau (Hadelin de Beer, Voorzitter, POD Duurzame Ontwikkeling; Jan Verschooten / Cédric Van De Walle, Functie: Adjunct-Commissaris / Medewerker ICDO, Federaal Planbureau; Nadine Gouzée / Hella Staes, Coördinator / Medewerkster, Federaal Planbureau – Task Force Duurzame Ontwikkeling), evenals de vertegenwoordiger van het bevoegde federale adviesorgaan
(Jan De Smedt, Secretaris, Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling) en de vertegenwoordigster van een overkoepelende NGO (Leida Rijnhout, Coördinator, Vlaams Overleg Duurzame Ontwikkeling)
Methodology and feasibility of sustainability impact assessments . Case: Federal Policy-making processes : final report
Paredis, Erik - Heyerick, An - Doom, Ruddy ... et al Brussels : Belgian Science Policy, 2006 (SP1583)
[Om te downloaden]
[Om te bestellen]
Methodology and feasibility of sustainability impact assessments . Case: Federal Policy-making processes : annexes
Paredis, Erik - Heyerick, An - Doom, Ruddy ... et al Brussels : Belgian Science Policy, 2006 (SP1589)
[Om te downloaden]
Methodologie en haalbaarheid van Duurzame-Ontwikkelingseffectbeoordeling (DOEB). Case: Federale besluitvormingsprocessen : samenvatting
Brussel : Federaal Wetenschapsbeleid, 2007 (SP1785)
[Om te downloaden]
Méthodologie et faisabilité de l’étude d’impact des décisions sur le développement durable. Application à la politique fédérale belge : résumé
Bruxelles : Politique scientifique fédérale, 2007 (SP1786)
[Om te downloaden]
Methodology and Feasibility of Sustainability Impact Assessment. Case: Federal policy-making Processes : summary
Brussels : Federal Science Policy, 2007 (SP1787)
[Om te downloaden]
