Onderzoeksproject CP/48 (Onderzoeksactie CP)
Context
Sinds een tiental jaren hebben we te maken met een consumptieklimaat dat duidelijk breekt met de consumptietendensen uit de jaren ’70. Eén bepaalde aanpak in het bijzonder heeft deze nieuwe soort van engagement gestalte gegeven: de ontwikkeling van rechtvaardige handel. Rechtvaardige handel staat vandaag de dag voor een aantal nieuwe uitdagingen die in het verlengde liggen van de ontwikkelingen op de markt. Er moeten relaties aangeknoopt worden met de grootdistributie, het aanbod moet uitgebreid worden en het concept moet aansluiting vinden bij andere labels, bijvoorbeeld het biolabel, om zijn ethisch engagement te waarborgen. Steeds meer vrouwenbewegingen uit het Zuiden kunnen vandaag aan het economische leven deelnemen dankzij rechtvaardige handel (onder meer via de ambachtelijke sector). Die actoren zoeken naar nieuwe uitwisselingsmogelijkheden door nieuwe vormen van solidariteit tussen Noord en Zuid te introduceren.
Beschrijving van het project
Doelstellingen
Het onderzoek vertrekt vanuit de veronderstelling dat de nieuwe uitdagingen waarmee rechtvaardige handel geconfronteerd wordt, zullen leiden tot een wedersamenstelling van de sociale dynamieken bij de actoren die er deel van uitmaken: producenten, distributeurs, consumenten, belangenverenigingen, enz. Al deze actoren zullen hun stempel drukken op een economie die berust op het principe van rechtvaardige handel.
Het is de bedoeling om aan de hand van een aantal producten (cacao, ambachtelijke en katoenproducten) die nieuwe sociale dynamieken te beschrijven en te analyseren. We zullen dat debat rond ambachtelijke en semi-industriële producten voeren in het kader van duurzame ontwikkeling.
Tijdens dit onderzoek zullen we ons een aantal specifieke vragen stellen:
1. Bestaan er specifieke langetermijnstrategieën voor de actoren van rechtvaardige handel die hen toelaten nieuwe distributiekanalen aan te boren voor hun producten, vooral supermarkten en distributieketens? In welke mate kan lidmaatschap van een netwerk van rechtvaardige handel de genderrelaties verbeteren (empowerment van vrouwen op zowel sociaal, economisch als politiek vlak)?
2. Opent de samenwerking tussen rechtvaardige handel en biologische landbouw perspectieven voor alternatieve – landbouw- en/of ambachtelijke – productie? Hoe zal de band tussen rechtvaardige handel en biologische landbouw de werkomstandigheden en de verhoudingen op de werkvloer tussen mannen en vrouwen beïnvloeden? Wordt een eerlijke prijs gevraagd voor deze veranderingen?
Methodologie
We werken volgens twee methodologieën:
- De analyse van de strategieën en de organisatie van debatten tussen de producenten (mannen en vrouwen) betrokken bij rechtvaardige handel en niet-gouvernementele organisaties (NGO’s) die hen ondersteunen bij:
* het aanboren van nieuwe distributiekanalen: de analyse van de vraag en van de eisen van de distributieketens, evenals de gevolgen daarvan voor de productie;
* de bijdrage die de biologische landbouw levert aan rechtvaardige handel: concurrentie of complementariteit?
* de verhoudingen tussen man en vrouw bij de ontwikkeling van rechtvaardige handel, de invloed op de autonomie van vrouwen uit het Zuiden (empowerment of sociale ontvoogding van vrouwen).
- Een beter begrip van de ontwikkeling van concepten van rechtvaardige handel na de opening van nieuwe commerciële kanalen: welke invloed zal dat hebben op de evolutie van consumptiemodellen?
Aangezien de vraag en de ontwikkeling van het aanbod grondige veranderingen hebben ondergaan, is dit project het meest gebaat bij een kwalitatieve en evolutieve benadering. We zullen onderzoek doen en mensen aanspreken op seminaries of bepaalde evenementen, maar vooral rechtstreeks op het terrein op basis van open gesprekken, van persoon tot persoon of binnen een groep.
Hiervoor zullen we verschillende hulpmiddelen gebruiken:
- In een eerste fase volgen we een sociotechnische benadering om de verhoudingen tussen de verschillende actoren (in het Noorden en het Zuiden) in kaart te brengen.
- In een tweede fase richten we ons op de pijnpunten die we tijdens de eerste fase geïdentificeerd hebben aan de hand van de onderzoekactie.
Interactie tussen de verschillende partners en band met internationale programma's
Het gaat om een multidisciplinair onderzoek, gebaseerd op onderzoek naar en deelname van verschillende sociale partners (NGO’s en/of boerenorganisaties, uit België of het Zuiden, gesprekspartners uit de grootdistributie en politieke partners). Het multidisciplinaire karakter vloeit voort uit de probleemstelling en de analysemethode die beide partijen hanteren.
Deze taak zal gebaseerd zijn op de uitwisseling van kennis tussen een competentiegroep, die volgens de sociotechnische analyse duidelijk gemotiveerd zijn om aan dit onderwerp te werken, en een gebruikerscomité.
De uitwisselingen vinden plaats met de partners van het gebruikerscomité, verenigingen van producenten (mannen en vrouwen) uit het Zuiden (India, Bolivia, Peru), de EADI (European Association of Development Research, Genève) en het IUED (Institut Universitaire d’Etudes en Développement, Genève).
Verwachte resultaten
- Analyse van de door de actoren gevolgde strategieën in verhouding tot de evolutie van de context en in de tijd, en op basis van genderverhoudingen.
- Analyse van de ontwikkeling van de concepten van rechtvaardige handel: uitwerking van een referentiekader voor de productie in het kader van rechtvaardige handel.
- Bevestiging van het duurzame karakter van rechtvaardige handel in functie van zijn rol als beleidsinstrument. Het nieuwe beleid zal zeker zijn effect ressorteren; deze studie wil de impact tonen van deze nieuwe dynamiek op de actoren (mannen en vrouwen) van rechtvaardige handel.
De resultaten van dit onderzoek moeten bijdragen tot betere besluitvormingscriteria voor de beleidsmakers: voor hun informatiecampagnes, hun aankoopbeleid, hun inzet voor de gelijkheid tussen de seksen en hun ontwikkelingssamenwerkingsbeleid.
Partners
Activiteiten
De twee teams verdelen onder elkaar het veldwerk, de enquêtes en de resultatenanalyse in België en in het Zuiden, in Bolivia, Peru (UCL) en India (ULg).
UCL
Institut d’Etudes du développement
- Coördinatie en organisatie van twee internationale seminaries over rechtvaardige handel. Op het eerste seminarie worden de resultaten van het onderzoek in onze activiteitsdomeinen uitgewisseld op internationaal niveau. Na afloop van het onderzoek wordt er nog een seminarie georganiseerd over de resultaten.
- Het onderzoeksteam van de UCL zal de evolutie van de verhoudingen tussen mannen en vrouwen onderzoeken.
ULg
Cel ‘Socio-Economie Environnement Développement’ (binnen het departement ‘Sciences et Gestion de l’environnement’)
- De universiteit van Luik zal het onderzoek naar de rol van competentiegroepen (in verhouding tot de grootdistributie en de consumenten) uitvoeren.
Coödinaten
Coördinator
Isabel Yépez del Castillo
Université Catholique de Louvain (UCL)
Institut des études du développement (IED)
1, place des Doyens
B-1348 Louvain-la-Neuve
Tel: +32 (0)10 47 33 68
Fax: +32 (0)10 47 28 05
yepez@dvlp.ucl.ac.be
Partners
Marc Mormont
Université de Liège – Site Arlon (ULg)
Unité « Socio-Economie Environnement Développement »
Département Sciences et Gestion de l’environnement
Avenue de Longwy, 185
B-6700 Arlon
Tél: +32 (0)63 23 08 68
Fax: +32 (0)63 23 08 18
mmormont@ulg.ac.be
Gebruikerscomité
Jean François Rixen, OXFAM Wereldwinkels
Léo Ghysels, OXFAM Wereldwinkels
Charles de Tollenaere, DGOS
Leen Debecker, DGOS/Commissie Vrouwen en Ontwikkeling
Pr. Claude Auroi, IUED (Insitut Universitaire d’Etudes du développement)
Xavier Ury, Delhaize
Victoria Vargas, Red OEPAIC
Cécilia Diaz Weippert, Frères des hommes
Le commerce équitable face aux nouveaux défis commerciaux : évolution des dynamiques d’acteurs : rapport final
Charlier, Sophie - Haynes, Isabelle - Bach, Amandine ... et al Bruxelles : Politique scientifique fédérale, 2006 (SP1582)
[Om te downloaden]
[Om te bestellen]
Fair trade facing new commercial challenges : evolution of the actors' dynamics : final report
Charlier, Sophie - Haynes, Isabelle - Bach, Amandine ... et al Brussels : Belgian Science Policy, 2006 (SP1655)
[Om te downloaden]
[Om te bestellen]
El comercio justo frente a los nuevos desafios comerciales : evolucion de la dinamica de los actores : informe final
Charlier, Sophie - Haynes, Isabelle - Bach, Amandine ... et al Brussels : Belgian Science Policy, 2006 (SP1656)
[Om te downloaden]
[Om te bestellen]
Le commerce équitable face aux nouveaux défis commerciaux : évolution des dynamiques d’acteurs : résumé
Bruxelles : Politique scientifique fédérale, 2007 (SP1788)
[Om te downloaden]
Fair trade facing new commercial challenges: evolution of the actors’ dynamics : summary
Brussels : Federal Science Policy, 2007 (SP1789)
[Om te downloaden]
