Onderzoeksproject CP/50 (Onderzoeksactie CP)
Context
Verscheidene studies tonen aan dat de Belgische huishoudens 20% van de totale doelstelling voor het terugdringen van broeikasgassen voor hun rekening moeten nemen, wil België aan het Kyoto-protocol voldoen. Anderzijds zien we dat hoewel de huishoudens potentieel veel energie kunnen besparen, hoewel ze zich bereid verklaren hun gedrag inzake energieverbruik te verbeteren en hoewel er ook talrijke informatiecampagnes zijn, uiteindelijk maar weinig resultaten geboekt worden. In werkelijkheid is het zo dat het grote potentieel voor verbruiksbesparing voortvloeit uit het feit dat in het verleden slechts weinig maatregelen effect hebben gehad. Ons onderzoeksproject heeft als doel inzicht te verkrijgen in deze situatie en nuttige aanbevelingen te doen aan de overheid.
Beschrijving van het project
Er bestaat veel literatuur over het energieverbruik van de huishoudens, maar er ontbreekt informatie over hun reële gedrag. Het lijkt van het allergrootst belang te weten hoe huishoudens energie verbruiken en wat hun attitudes en motivaties zijn. Alleen zo kan rekening worden gehouden met hun beperkingen en gewoonten bij het bedenken en ontwikkelen van instrumenten die bedoeld zijn om hun gedrag te veranderen.
Binnen het geheel van de beschikbare beleidsinstrumenten werd in het verleden vooral gebruikgemaakt van informatie- en sensibiliseringsinstrumenten met het oog op het veranderen van het gedrag van de individuen. Vaak bestond er echter een discrepantie tussen een type beleidsinstrument (informatief, juridisch of economisch) en de beoogde bevolkingsgroep. Uit onze vorige studies is gebleken dat de meeste instrumenten hun doel missen omdat het doel niet gekend is. Met andere woorden: vaak wordt er niet genoeg rekening gehouden met het profiel van de betrokken consumenten. Naast de klassieke socio-economische variabelen, moeten ook andere factoren die verband houden met de ‘levensstijl’ worden onderzocht, als men de efficiëntie van beleidsinstrumenten wil verhogen.
In deze studie zullen we bestuderen hoe de gezinnen denken over energie teneinde de socioculturele factoren te begrijpen die het energieverbruik van de gezinnen beïnvloeden. Vervolgens werken we een aantal specifieke maatregelen uit die we precies afstemmen op elk van de bepaalde gezinsprofielen, teneinde het verbruik op een zo efficiënt mogelijke manier te wijzigen. Die maatregelen leggen we dan voor aan de beleidsmakers.
Anderzijds zullen we om inzicht te krijgen in de dynamiek van de implementatie van beleidsinstrumenten een onderzoek uitvoeren bij een aantal actoren die het kader van het residentiële energieverbruik bepalen: architecten, ondernemers, overheid, enz.
Doelstellingen
Ons onderzoek heeft als doel het residentiële energieverbruik van de Belgische huishoudens te beschrijven en een relevante indeling te maken van de huishoudens op dit vlak. We veronderstellen dat deze indeling gemaakt kan worden op basis van de gevoeligheid van de huishoudens voor verschillende soorten waaiers van beleidsinstrumenten.
We zullen ons concentreren op de energie die wordt verbruikt in de huishoudens; wanneer we het hebben over het energieverbruik van de huishoudens, definiëren we dat als het verbruik in de hoofdverblijfplaats met uitzondering van het indirecte verbruik (bijvoorbeeld de mobiliteit gebonden aan de woonplaats), en privé-huishouden definiëren we als een of meerdere personen die in dezelfde woning wonen en die geen ‘collectief huishouden’ vormen (bijvoorbeeld bejaardentehuizen, weeshuizen, kazernes, gevangenissen).
Het hoofddoel van het onderzoek kan worden samengevat in een tabel die de profielen van de huishoudens en hun kenmerken (percentage van de bevolking, hun diverse energieverbruik, hun sociodemografische kenmerken, hun soorten woningen, enz.) koppelt aan waaiers van beleidsinstrumenten die het meest efficiënt zouden zijn voor elk profiel. Zo kunnen de beleidsmakers beschikken over een a priori evaluatie-instrument voor campagnes voor rationeel energiegebruik (REG).
Methodologie
In een eerste fase zullen we de verschillende relevante variabelen bepalen met betrekking tot het residentiële energieverbruik. Vervolgens gaan we over tot een kwalitatieve analyse, via ‘focus groups’ en diepgaande interviews, teneinde een goed begrip te krijgen van de attitudes en gedragingen. Deze analyse, die zal worden aangevuld met studies op het terrein, zal ons toelaten precieze profielen te bepalen in functie van hun gevoeligheid voor bepaalde waaiers van instrumenten. Deze indeling in profielen zal worden vergeleken met andere soorten indelingen gevonden in referentieliteratuur.
Naast het identificeren van de verschillende profielen, zullen we ook een inventaris en een analyse maken van de ontwikkelde instrumenten op het gebied van REG. Hierbij schenken we bijzondere aandacht aan de geselecteerde criteria teneinde rekening te houden met de kenmerken van de doelgroepen. We bestuderen eveneens de sociotechnische dynamiek van de installatie van voorzieningen die energie verbruiken en besparen in de huishoudens. In dit kader zullen we een aantal interviews organiseren met mensen die de REG-instrumenten mee hebben ontwikkeld en die eveneens tot de doelgroep behoren.
Omdat de kwalitatieve analyse geen kwantitatieve extrapolatie van de verkregen resultaten toelaat, zal ze worden aangevuld met een tweede kwantitatieve fase om de meest gangbare attitudes te identificeren en om informatie te verzamelen over de variabelen die het energieverbruik van de gezinnen beïnvloeden. Zo kunnen we ons concentreren op de profielen die het vaakst voorkomen en die hun energieverbruik drastisch zouden kunnen terugdringen. Bovendien wordt het mogelijk om de impact van informatiecampagnes en andere beleidsinstrumenten op voorhand te evalueren.
Interactie tussen de verschillende partners
Alle partners nemen deel aan het onderzoek naar informatie en gegevens.
Het OIVO
is verantwoordelijk voor met de analyse van de gedragingen en de attitudes van de consumenten.
De ULB en het ICEDD
analyseren de verschillende aspecten van het energieverbruik al naargelang hun respectieve competenties.
Verwachte resultaten en/of producten
We verschaffen waaiers van specifieke maatregelen die we precies afstemmen op elk van de bepaalde gezinsprofielen, teneinde het residentiële energieverbruik op een zo efficiënt mogelijke manier te wijzigen. Vervolgens leggen we die maatregelen voor aan de beleidsmakers.
Coördinaten
Coordinator
Grégoire Wallenborn
Université Libre de Bruxelles (ULB)
Centre d’Etudes du Développement Durable (IGEAT-ULB) - CP 130/02
Avenue F. D. Roosevelt 50
B-1050 Bruxelles
Tel: + 32 (0)2 650 43 68
Fax: + 32 (0)2 650 43 12
gwallenb@ulb.ac.be
http://www.ulb.ac.be/igeat/cedd/
Promotoren
Catherine Rousseau
Centre de Recherche et d'Information des Organisations de Consommateurs (CRIOC-OIVO)
Rue des Chevaliers18
B-1050 Bruxelles
Tel: +32 (0)2 547 06 11
Fax: +32 (0)2 547 06 01
catherine.rousseau@oivo-crioc.org
http://www.oivo-crioc.org
Karine Thollier
Institut de Conseil et d’Etudes en Développement Durable
Boulevard Frère Orban 4
B-5000 Namur
Tel: +32 (0)81 25 04 94
Fax: +32 (0)81 25 04 90
kt@icedd.be
http://www.icedd.be
Gebruikerscomité
Marc Depoortere, Conseil Fédéral duDéveloppement Durable
Anemie Neyens, ANRE - Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap
Sophie Closson, SPF - Santé Publique, Sécurité de la Chaîne Alimentaire et Environnement
Thibaud De Menten, Inter-Environnement Wallonie
Dirk Knapen, Bond Beter Leefmilieu
Carl Maschietto, DGTRE (Ministère de la Région Wallonne)
Steven Vromman, Ecolife
Eric Nicolas, Institut Eco-conseil
Francis Bossier, Bureau Fédéral du Plan
Françoise Bartiaux, Université Catholique de Louvain (UCL)
Guy Vekemans, Vlaamse Instelling voot technologisch onderzoek (VITO)
Sophie Bronchart, ABEA – Agence Bruxelloise de l'Energie
Joëlle Van Bombebe, IBGE – Institut Bruxellois pour la Gestion de l'Environnement
Détermination de profils des ménages pour une utilisation plus rationnelle de l'energie : rapport final
Wallenborn, Grégoire - Rousseau, Catherine, Aupaix, Hélène ... et al Bruxelles : Politique scientifique fédérale, 2006 (SP1633)
[Om te downloaden]
[Om te bestellen]
Détermination de profils des ménages pour une utilisation plus rationnelle de l'energie : annexes
Bruxelles : Politique scientifique fédérale, 2006 (SP1634)
[Om te downloaden]
Huishoudprofielen nader omschrijven voor een efficiënter energiebeheer aan de vraagzijde : samenvatting
Brussel : Federaal Wetenschapsbeleid, 2006 (SP1635)
[Om te downloaden]
Détermination de profils de ménages pour une utilisation plus rationnelle de l’énergie : résumé
Bruxelles : Politique scientifique fédérale, 2006 (SP1636)
[Om te downloaden]
Specifying household profiles for more efficient energy demand-side management : summary
Brussels : Belgian Science Policy, 2006 (SP1637)
[Om te downloaden]
