Onderzoeksproject CP/63 (Onderzoeksactie CP)
Context
Subsidies voor het openbaar vervoer spelen een belangrijke rol in het huidige mobiliteitsbeleid in België. De introductie van het “gratis” busvervoer in Hasselt in 1997 vormde een belangrijk startpunt. Nadien werkte de Vlaamse overheid in samenwerking met de Vlaamse Vervoersmaatschappij het derde-betalersysteem uit. Hierbij wordt de prijs van het openbaar vervoer niet betaald door de gebruiker of de aanbieder, maar wordt ze gedeeltelijk of volledig gedragen door een derde partij. Deze vorm van “gratis” openbaar vervoer voor doelgroepen is vooralsnog uniek in Europa.
Naast de effecten op mobiliteit hebben deze maatregelen sociale, economische en spatio-temporele implicaties, zoals de houding van mensen tegenover openbaar vervoer, capaciteitsproblemen, effecten op de bezettingsgraad enz.
Beschrijving van het project
Doelstellingen
De doelstelling van het project is de analyse van het effect van derde-betalersystemen in België vanuit een sociologisch, economisch en geografisch standpunt. Een interdisciplinaire benadering wordt voorgesteld voor één case study.
Dit academiejaar (2003-2004) is een initiatief gestart in Brussel voor de studenten aan Nederlandstalige hogescholen en universiteiten waarbij de studenten kunnen genieten van gratis openbaar vervoer. Brussel werd geselecteerd als case study, omdat er in dezelfde stad een groep studenten is, die geniet van de maatregel en een andere groep (studenten aan Franstalige hogescholen en universiteiten), die er niet van geniet. Zo zal het enerzijds mogelijk zijn om het huidige verplaatsingsgedrag van studenten, die van de maatregel genieten, te vergelijken met dat van studenten, die er niet van genieten en anderzijds zal het mogelijk zijn temporele veranderingen in het verplaatsingsgedrag te analyseren.
Methodologie
De sociologische analyse focust op perceptie en appreciatie, en het effect ervan op het verplaatsingsgedrag. Ook worden de profielen van openbaar vervoergebruikers en niet-openbaar vervoergebruikers geanalyseerd en vergeleken. De houdingen van de Vlaamse studenten worden vergeleken met die van gelijkaardige groepen, die niet van de maatregel gebruikmaken, zoals hun Franstalige tegenhangers. Ten minste 60 interviews worden uitgevoerd: 30 Vlaamse studenten, 30 Franstalige studenten, en enkele andere kunnen eventueel later worden toegevoegd. De samenstelling van de steekproef is gebaseerd op drie factoren: geslacht, studieniveau en woonplaats.Interviews worden face-to-face afgenomen door een onderzoeker op basis van een gemeenschappelijke richtlijn. De interviews worden afgenomen en nadien neergeschreven voor verdere analyse.
De economische analyse bestaat uit een geïntegreerde kosten-baten analyse, waarin een brede waaier aan effecten in rekening wordt genomen, inclusief milieu-effecten, die worden gemonetariseerd om aldus een globale evaluatie te kunnen maken van de maatregel. Een multi-criteria houdt rekening met dezelfde types van effecten, maar een monetarisatie is niet vereist voor dit type van analyse. Uit dit model kan een betere analyse van de standpunten van de verschillende stakeholders worden afgeleid. Bij de studenten wordt een survey gehouden om hun huidige verplaatsingsgedrag (aantal verplaatsingen, motieven, kosten, spreiding in de tijd, vertrek- en aankomstpunten) te onderzoeken en om veranderingen in het verplaatsingsgedrag tegenover het jaar ervoor aan het licht te brengen.
De geografische analyse focust op de vraag in hoeverre de invoering van het gratis openbaar vervoer ruimtelijke en temporele effecten heeft op het verplaatsingsgedrag, de vervoersvraag en de vraag naar stedelijke voorzieningen. Het aanbod aan openbaar vervoer en diverse stedelijke functies wordt gekarteerd gebruikmakend van de URBIS perceels- en gebouwenkaart en adresgegevens van hogescholen, universiteiten, sport- en recreatiefaciliteiten, culturele faciliteiten, horeca etc. Informatie m.b.t. het actueel verplaatsingspatroon van de student wordt bekomen d.m.v. de survey. Specifieke vragen a.h.v. mentale kaarten en appreciaties moeten toelaten de perceptie van Brussel in beeld te brengen.
Interactie tussen de verschillende partners
De interactie tussen de onderzoeksgroepen gebeurt aan de hand van elektronische communicatie en interne werkvergaderingen. De frequentie van deze vergaderingen is afhankelijk van de noden van het project, frequenter tijdens de voorbereiding en uitvoering van de interviews, minder frequent tijdens de analyses, en minstens 10 maal per jaar.
Verwachte resultaten en/of eindproducten
De wetenschappelijke disseminatie zal publicaties in wetenschappelijke tijdschriften en presentaties op wetenschappelijke conferenties omvatten. De betrokkenheid van POLIS zal een wijde verspreiding van de onderzoeksresultaten naar Europese steden toelaten. De aanwezigheid van de Vlaamse Stichting Verkeerskunde en van de International Association for Public Transport in de gebruikersgroep zal een ruime regionale en internationale verspreiding van de resultaten vergemakkelijken.
Partners
Activiteiten
KULeuven
Spatial Applications Division Leuven (SADL) is een multidisciplinaire onderzoeksgroep gespecialiseerd in de ruimtelijke informatieverwerking. SADL past gespecialiseerde technische kennis in de domeinen GIS en Remote Sensing toe op verschillende inhoudelijke thema’s gaande van hydrologie tot verkeersveiligheid.
VUB
De Vakgroep Bedrijfseconomie en Strategisch Management (BEDR), is gespecialiseerd in complexe project -en beleidsevaluaties, waarbij beslissingsnemers, van zowel privé-bedrijven als openbare instellingen, geconfronteerd worden met meerdere belangengroepen en meerdere objectieven waarmee rekening moet gehouden worden. De vakgroep voerde al een aanzienlijk aantal evaluaties uit van complexe transportprojecten en dit leidde tot een substantiële expertise in het modelleren van complexe besluitvormingsproblemen en het operationaliseren van strategische besluitvormingsinstrumenten in gebieden zoals infrastructuurevaluaties, verkeersveiligheid, etc.
UCL
De Eenheid Antropologie en Sociologie (Département d'Anthropologie et de Sociologie -ANSO) is een onderzoek -en onderwijseenheid. Het onderzoek is er gestructureerd rond vier hoofdassen waarvan de eerste handelt over “Ruimte, Werk en Mobiliteit”. In dit domein spitst het onderzoek zich toe op de analyse van individueel en collectief gedrag in een spatio-temporeel perspectief.
Coördinaten
Coördinator
Thérèse Steenberghen
Katholieke Universiteit Leuven (KULeuven)
R&D – Divisie Ruimtelijke Informatieverwerking Leuven (SADL)
Vital Decosterstraat 102
B-3000 Leuven
Tel: +32 (0)16 32 97 32
Fax: +32 (0)16 32 97 24
Therese.steenberghen@sadl.kuleuven.ac.be
http://www.sadl.kuleuven.ac.be
Partners
Cathy Macharis
Vrije Universiteit Brussel (VUB)
Vakgroep voor Bedrijfseconomie en Strategisch Beleid (BEDR)
Pleinlaan 2
B-1050 Brussel
Tel: +32 (0)2 629 22 86
Fax: +32 (0)2 629 20 60
cathy.macharis@vub.ac.be
http://www.vub.ac.be/bedr/
Pierre Lannoy
Université Catholique de Louvain (UCL)
Unité d'Anthropologie et de Sociologie (ANSO)
1, place Montesquieu
B-1348 Louvain-la-Neuve
Tel: +32 (0)10 47 25 34
Fax: +32 (0)10 47 42 67
lannoy@anso.ucl.ac.be
http://www.anso.ucl.ac.be
Gebruikerscomité
Naam Organisatie
Cédric Van De Walle, Bureau Fédéral du Plan, TF Développement Durable
Bttb (Bond Trein-, Tram- en Busgebruikers)
Cedric Decubber, NMBS
Christophe Kelecom, Communauté Française de Belgique
Eddy Klijnen, Vlaamse Stichting Verkeerskunde
Eric Pruyt, VUB
Georges Jamart, Federaal Wetenschapsbeleid
Gabriel Torres, Institut Bruxellois pour la Gestion de l'Environnement
Hilde Van Dongen, Federaal Wetenschapsbeleid
Jean Darcis, NMBS – Direction Voyageurs
Julie Ochem, Fédération des Etudiant(e)s Francophones (FEF)
Leni Pou, NMBS – Jongeren Segment
Louis Hugo Sermeus, MIVB/ STIB - DBA
Marianne Van Laethem, vzw Quartier Latin
Michèle Pans, Centrale Raad voor het Bedrijfsleven
Steve Muylle, Vlerick School
Sylvaine Morelle, SPF M&T
Tania Van Mierlo, LIN Vlaanderen
Tony Dufays, UITP
Willy Van Hoef, Fédération des Etudiant(e)s Francophones (FEF)
Jeroen Borst (nog te bevestigen), TNO-INRO
Impact of "free" public transport on travel behaviour: a case study : final report
Steenberghen, Thérèse - Macharis, Cathy - Lannoy, Pierre ... et al Brussels : Belgian Science Policy, 2006 (SP1579)
[Om te downloaden]
[Om te bestellen]
