Onderzoeksproject DB/DD/041A (Onderzoeksactie DB)
DOELSTELLINGEN
Dit project heeft als doelstelling het opstellen van twee volkstellingsmonografieën: een over de "verdeling volgens leeftijd en geslacht" en een over "bevolkingsmigraties".
Analyse van de verschillende administratieve indelingen van de ruimte sinds 1831 op basis van de volkstelling en van het Rijksregister. Bijzondere aandacht voor de veroudering van de bevolking en van de migratiegegevens van de agglomeraties volgens leeftijd. De analyse van de migraties zal bijdragen tot de verklaring van de differentiële bevolkingsevolutie van de gemeenten en de gevolgen daarvan voor de toekomst.
TAKEN
Monografie over de leeftijd en -geslachtsindelingen en de geografische mobilitieit. Dit deel van het onderzoek zal worden uitgevoerd door M. POULAIN.
1. Met behulp van geschikte indicatoren zal de analyse van de verdeling naar leeftijd en geslacht de grote kenmerken van de leeftijdspiramide in het licht stellen: de verhouding tussen mannen en vrouwen per leeftijdsgroep en de demografische veroudering. Deze analyse heeft betrekking op de verschillende ruimtelijke "eenheden", zijnde land, gewesten, provincies en/of arrondissementen en gemeenten.
2. Het tweede deel zal aan de dynamische benadering van de leeftijds- en geslachtsstructuur besteed worden, met een lange-termijnanalyse, vanaf 1831 (of 1846) en een analyse van de recente ontwikkeling tussen de volkstellingen van 1981 en van 1991.
2.1. De ontwikkeling van de leeftijdsstructuur van 1831 (of 1846) tot 1991
Deze klassieke analyse zal de toenemende veroudering van de leeftijdsstructuur onderzoeken en zal ze in de context van de demografische transitie plaatsen. Op grond van de beschikbare gegevens zal worden getracht de regionale verschillen van die ontwikkeling duidelijk te maken.
2.2. De recente ontwikkeling van de leeftijdsstructuur tussen 1981 en 1991
Tussen beide volkstellingen ligt precies tien jaar. Zo kunnen de aantallen die bij die gelegenheid werden geteld per cohort van tien jaar nauwkeurig worden vergeleken. De historische gegevens van het Rijksregister maken het evenwel mogelijk de ontwikkeling van de bevolking van de ene volkstelling naar de andere per individu nader toe te lichten.
2.3. De bevolkingsontwikkeling tussen 1981 en 1991.
Alle elementen zullen beschikbaar zijn om te ontwikkeling te kunnen volgen van het bevolkingscijfer en de structuren ervan naar geslacht en leeftijd tussen beide volkstellingen. In de beschrijvende analyse wordt een typologie voorgesteld van die ontwikkelingen op gemeentelijk vlak. Nagegaan wordt of de vastgestelde trends in het verlengde liggen van de trends die sinds het einde van de tweede wereldoorlog werden waargenomen. Gepoogd wordt het aandeel in de bevolkingsontwikkeling te bepalen van de natuurlijke aangroei en het migratiesaldo.
3. Analyse van de migraties tussen 1 maart 1989 en 28 februari 1993 (Rijksregister) in het licht van de demografische kenmerken van de migranten op het ogenblik van de migratie (Rijksregister), van de variabelen die de verplaatsing beschrijven (Rijksregister) en van de door de volkstelling geleverde sociaal-economische kenmerken.
4. Longitudinale analyse van de ruimtelijke mobiliteit
Het Rijksregister maakt een geïntegreerde analyse mogelijk van de geschiedenis van de migraties en de matrimoniale geschiedenis van de individuen in de periode tussen beide volkstellingen in. Met het historisch overzicht van de adressen, de burgerlijke stand en de band met het gezinshoofd kan een nieuw licht worden geworpen op de interacties tussen de opeenvolgende migraties enerzijds en de migraties en het huwelijk anderzijds. In die analyse dient niet meer de gebeurtenis "migratie" als analyse-eenheid, maar wel het individu dat een aantal wisselende migraties voor zijn rekening neemt en dat verschillende matrimoniale toestanden ervaart; die gebeurtenissen worden als een geheel beschouwd en maken een longitudinale analyse mogelijk.
5. Ruimtelijke analyse van de migratie
Dit gedeelte wordt gedetailleerd in het project van promotor W. DE LANNOY: "Verdeling volgens leeftijd en geslacht":
Analyse van de leeftijdsstructuur, van de samenstelling van de bevolking naar geslacht voor de verschillende leeftijdsgroepen en van het verouderingsfenomeen. Die analyse vindt op verschillende ruimtelijke niveaus plaats, te weten Rijk, gewesten, provincies, arrondissementen en gemeenten.
De onderzoekploeg van dr. Michel POULAIN (UCL) zal die gegevens kwantitatief verwerken. Beide onderzoekploegen (UCL en VUB) zullen samen de resultaten interpreteren en voor het verslag ervan in de monografie zorgen. De ploeg van de VUB zal zorgen voor de ruimtelijke analyse van het verouderingsfenomeen.
6. Analyse van de binnenlandse migraties en hun invloed op de geografische spreiding van de bevolking.
Door de combinatie van gegevens van het Rijksregister en van de volkstelling kunnen de migraties (en migranten) in de periode 1 maart 1989-28 februari 1991 bovendien in een sociaal-economische context geplaatst worden. Volgende variabelen kunnen uit de volkstelling gehaald worden:
- scholingsgraad
- sociaal-professionele classificatie
- verplaatsing naar werk of school
- type van woning op het ogenblik van de volkstelling
6.1. Ruimtelijke analyse van de migraties: in dit gedeelte wordt een geografische analyse van de migratiestromen uitgewerkt op verschillende ruimtelijke niveaus (gemeenten, arrondissementen, provincies, gewesten). De ruimtelijke patronen van de mobiliteit (inwijking + uitwijking), de inwijking, de uitwijking en het migratiesaldo worden onderzocht voor de totale bevolking en naar leeftijdsklasse en nationaliteit. De analyse van de migratiesaldo's naar leeftijdklasse zal specifieke migratiebewegingen aan het licht brengen en zal ook aantonen welke streken 'verjongen' en 'verouderen'.
6.2. De indicatoren m.b.t. de migraties zullen ook onderzocht worden naargelang van het type van de gemeenten. Daarvoor zal gebruik gemaakt worden van bestaand onderzoek over de begrenzing en de ruimtelijke structuur van de stadsgewesten en over de hïerarchie van de stedelijke centra. Daarnaast zal de relatie tussen de kernsteden en agglomeraties aan de ene kant en de randgebieden en voorsteden aan de andere kant bestudeerd worden. Op die manier zal een inzicht worden verkregen in de dynamiek van de stadsgewesten. Door de combinatie van de gegevens van de volkstelling en van het Rijksregister kunnen voor de periode 01.01.1989 - 28.02.1991 bovendien kenmerken over de gezinsgrootte en de sociaal-economische status van de migranten toegevoegd worden.
6.3. De ruimtelijke patronen van de migratiestromen (op gemeentelijk niveau) zullen ook worden onderzocht in relatie tot de toestand en de evolutie van de werkgelegenheid, de werkloosheid, het inkomensniveau en de vastgoedprijzen. Naargelang van de bestudeerde relatie zullen ook hier de migraties van de specifieke leeftijdsgroepen bestudeerd worden.
Het project van professor M. POULAIN, (de verdeling naar leeftijd en geslacht en de ruimtelijke mobiliteit van de bevolking) en het project van professor W. DE LANNOY (Verdeling volgens leeftijd en geslacht) vormen samen de beide delen van één zelfde onderzoek.
