Onderzoeksproject EV/41 (Onderzoeksactie EV)
Context
Recente aanvaringen met schepen in de Belgische territoriale wateren, hebben duidelijk gemaakt dat er nood is aan de ontwikkeling van instrumenten die toelaten de impact van een accidentele lozing van gevaarlijke stoffen op het marien milieu in te schatten. De keuze om effectieve en doelgerichte maatregelen te nemen zal afhangen van de directe beschikbaarheid van betrouwbare informatie over de target-, gevaar- en risicobeheerprocedures van de stof in kwestie (inclusief data over lange-termijneffecten en bioaccumulatie). Daarom werd dit project gestart in het kader van de onderzoekactie ‘Global change, ecosystemen en biodiversiteit' van het PODO II, met als doel het ontwikkelen van een eenvoudig toegankelijke en interpreteerbare databank in een gebruiksvriendelijk formaat, bruikbaar zowel voor de verschillende betrokken experten als voor de niet-expert.
Beschrijving van het project
Doelstellingen
De Noordzee herbergt één van de meest productieve marien ecosysteem, maar er is een belangrijke input van toxicanten van verschillende bronnen, die een impact kunnen hebben op dit systeem. Tot nu toe werd relatief weinig aandacht besteed aan vervuilingsbronnen op zee zelf, zoals accidentele lekken van boorplatforms en ongevallen met schepen. Hoewel de meeste aandacht op zee gaat naar olieverontreiniging, kunnen de effecten van een ongeval met andere chemicaliën veel ernstiger zijn. Verscheidene producten die worden vervoerd zijn zeer toxisch en/of persistent, kunnen bioaccumuleren en effecten op lange termijn uitlokken. Wanneer zich een incident voordoet op zee, is het bovendien van belang snel te kunnen beschikken over gegevens van partitionering, biobeschikbaarheid, (eco)toxiciteit…
Er bestaan al een aantal databanken over fysische en chemische eigenschappen van producten, maar er wordt zelden dieper ingegaan op specifieke zaken als impact op het marien milieu, gedrag in het milieu, bioaccumulatie in mariene voedselketens. Daardoor moet de gebruiker van dergelijke databanken veelal zelf de interpretatie van de gegevens doen. Met dit project zal een databank ontwikkeld worden, die eenvoudig te interpreteren is en die betrouwbare, up-to-date informatie verschaft over specifieke effecten van chemicaliën voor het mariene milieu, ook voor niet-experten. Directe en indirecte effecten op mariene biota vormen het belangrijkste onderdeel van de databank en veel aandacht wordt besteed aan de kwaliteit van de geleverde data.
Methodologie
Het project kent 4 fasen.
In een eerste fase, zal een prioriteitslijst van 400 voor België relevante contaminanten geïdentificeerd worden om in de databank opgenomen te worden. Dit zal gebeuren a.d.h.v. criteria zoals bioaccumulatie, toxiciteit, persitentie, aantal transporten over zee, betrokkenheid in ongevallen en getransporteerde volumes. Deze lijst zal vergeleken worden met bestaande lijsten van prioritaire stoffen.
In een tweede fase zal een uitgebreid literatuuronderzoek uitgevoerd worden om alle nodige gegevens over deze producten te verzamelen.
In de derde fase van het project zal kwaliteit en relevantie van de data geëvalueerd worden. Classificatie van de gegevens zal gebeuren op basis van volgende criteria: testen uitgevoerd volgens internationaal aanvaarde procedures, informatie over de controles, concentratiebereik, testparameters, statistiek en analytiek. Enkel relevante data die voldoen aan de hoge kwaliteitseisen zullen opgenomen worden in de databank. Procedures voor risico-management zullen hierbij ook opgenomen worden. Eén van de belangrijkste uitdagingen in dit project zal de ontwikkeling zijn van de sub-module over effecten op het marien milieu. Een brede waaier aan organismen en eindpunten zullen opgenomen worden, maar aangezien niet voor alle polluenten data over toxiciteit voor het mariene leven beschikbaar is, zullen ook gegevens uit testen met zoetwaterorganismen gebruikt worden. Daarnaast zullen gegevens over biodegradatie, metabolisatie, detoxificatie en bioaccumulatie beoordeeld worden.
In de vierde en laatste fase zal een relationele databank met grafish platform ontwikkeld worden.
Verwachte resultaten of producten
Het project zal een geïntegreerde, relationele databank opleveren die acute en chronische effecten op mariene biota, bioaccumulatie, detoxificatie, voorkomen, verspreiding, gedrag van contaminanten in de verschillende compartimenten en risicoreductie samenvoegt. Deze resultaten zullen, na overleg met het gebruikerscomité, opengesteld worden voor andere nationale en internationale overheden, hulpdiensten, media, bevolking... Vanuit regulatorisch oogpunt zal de databank een belangrijke bijdrage leveren voor België om akkoorden over de bescherming van de Noordzee na te komen. De (tussentijdse) resultaten zullen aan het gebruikerscomité en op internationale fora (publicaties, congressen…) bekend gemaakt worden en ter discussie aan andere wetenschappers voorgelegd worden. Ook de organisatie van een workshop en het publiceren van (vulgariserende) artikels zullen bijdragen aan de valorisatie van het project.
Partners
Activiteiten
EURAS is een milieuadviesbureau en is een internationaal erkende autoriteit op het gebied van het uitvoeren van milieutoxicologische studies en risicoanalyses. EURAS steunt op een brede wetenschappelijke basis en heeft voornamelijk expertise in risicoanalyse, monitoring, ecotoxicologie en datamanagement.
Het VLIZ fungeert als coördinatie- en informatieplatform voor zeewetenschappelijk onderzoek in Vlaanderen, bouwt het Vlaams Marien Data- en Informatiecentrum uit en zet het schip de Zeeleeuw in voor oceanografisch onderzoek.
Het LMAE heeft een internationaal erkende ecotoxicologische onderzoekservaring, gericht op zowel fundamentele als toegepaste aspecten van de aquatische en terrestrische ecotoxicologie en ecologische risicoschatting, met als hoofdlijn de studie van de biobeschikbaarheid en effecten van milieucontaminanten.
Coördinaten
Coördinator
Marnix Vangheluwe
European Centre for Risk Assessment (EURAS)
Vierwinden, Rijvisschestraat 118, B3
B-9052 Zwijnaarde
Tel: +32 (0)9 257 13 99
Fax: +32 (0)9 257 13 98
marnix.vangheluwe@euras.be
http://www.euras.be
Promotoren
Jan Mees
Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ)
Vismijn, Pakhuizen 45-52
B-8400 Oostende
Tel: +32 (0)59 34 21 33
Fax: +32 (0)59 34 21 31
jan.mees@vliz.be
http://www.vliz.be
Colin Janssen
Universiteit Gent (UGent)
Laboratorium voor Milieutoxicologie en Aquatische Ecologie (LMAE)
Jozef Plateaustraat 22
B-9000 Gent
Tel: +32 (0)9 264 37 75
Fax: +32 (0)9 264 37 66
colin.janssen@ugent.be
http://fltbwww.ugent.be/milieutoxicologie/
Gebruikerscomité
Ir. Serge Scory, Beheerseenheid van het Mathematisch Model van de Noordzee
Prof. Dr. Frank Maes, Maritiem Instituut, Universiteit Gent
Dhr. Antoine Descamps, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Leefmilieu en Infrastructuur, Administratie Waterwegen en Zeewezenafdeling Scheepvaartbegeleiding
Ir. Paul Gerard, AG Haven Oostende
Dhr. Eddy Stoens, Federale Dienst Openbare Hulpverlening
Dhr. Luc Rombout, Crisis & Emergency Management Centre (CEMAC)
Dr. Martin P. Koopmans, Rijksinstituut voor Kust en Zee (RIKZ)
Development of an integrated database for the management of accidental spills (DIMAS) : final report
Brussels : Federal Science Policy, 2007 (SP1732)
[Om te downloaden]
[Om te bestellen]
