Onderzoeksproject HL/DD/21 (Onderzoeksactie HL)
De doelstelling van het onderzoek is een goed inzicht in de sectoren van ondernemingen en huishoudens en de identificatie van factoren voor niet-duurzaamheid . Op die manier willen we het begrip duurzame ontwikkeling werkbaar maken, zodat het in het beleid opgenomen kan worden.
In het onderzoek gebruiken we twee benaderingen, één gericht op ondernemingen, de andere op de huishoudens. Aangezien productie en consumptie niet van elkaar te scheiden zijn, worden deze twee luiken gezamenlijk geanalyseerd en aangevuld met een transversale juridische analyse.
We beginnen met elke sector te beschrijven: die van de industrie en die van de huishoudens. Deze fase is hoofdzakelijk theoretisch.
Het gaat om een grondige literatuurstudie, raadpleging van bestaande informatiebronnen en gesprekken met vertegenwoordigers van de betrokken actoren. Hieruit zullen werkhypothesen voorvloeien, die dan getest moeten worden.
Vervolgens bestuderen we de gedragingen.
Wat de industrie betreft, baseren we ons op de uitwerking en afname van enquêtes en op de analyse van de resultaten met geschikte statistische procedures. Hiertoe beschikken we over de structuur die opgesteld is voor de "Europese milieubarometer van ondernemingen". Met de resultaten van de enquêtes in het kader van de barometer kan men met name de houding beschrijven van de industriële sector ten aanzien van de milieuproblematiek, en nationale en internationale trends hierin opsporen, alsook de invloed nagaan van factoren zoals cultuur, regelgeving, de omvang van de onderneming, het type productie, of de graad van informatie.
Wat de huishoudens betreft, leggen we de gedragingen vast op basis van enquêtes bij een representatieve steekproef van Belgische huishoudens (Belgisch panel van huishoudens) of, bij gebrek hieraan, beredeneerde steekproeven, die de specifieke en gedifferentieerde toestand van de Belgische huishoudens weergeven.
Vervolgens zullen we, op het gebied van productie en consumptie, de verklarende factoren voor (niet-)duurzame ontwikkeling proberen te identificeren. Hiertoe gebruiken we causaliteitsmodellen, waarin de verschillende factoren die duurzame ontwikkeling kunnen bevorderen of tegenwerken geïdentificeerd en vergeleken zullen worden. Het milieubeleid en de gebruikte milieu-instrumenten zouden zich dan prioritair moeten richten op deze factoren of groepen van factoren waarvan gesteld wordt dat ze een sterke invloed hebben. Het onderzoek en de identificatie van deze factoren zal verwezenlijkt worden door de analyse van causaliteitsmodellen, respectievelijk uitgewerkt voor de industrie en de huishoudens.
Ten slotte zullen we de onderzoeksresultaten samenvatten door aan de beleidsmakers een analysekader voor te stellen met de wegen om tot overeenstemming en communicatie te komen tussen de verschillende actoren van de markt, van de productie tot de consumptie. We zullen dan in staat zijn aanbevelingen te formuleren, gebaseerd op de verankeringspunten, om politieke, economische en beheershulpmiddelen (onder andere voor de overheid, ondernemingen, en de consumentenverenigingen) uit te werken gericht op duurzame ontwikkeling.
Twee specifieke sectoren zullen dieper geanalyseerd worden: papier en afval.
In deze benaderingen vullen de managements-, juridische, sociologische en psychologische expertise van verschillende vakgebieden van de menswetenschappen elkaar aan.
Methode
De studie zal vier stadia omvatten, waarvan elke bijdraagt tot de primaire doelstelling.
1) Uitbreiding van de kennis van de doelsectoren.
In de eerste fase, zullen structuren en organisaties in de industriële en huishoudelijke sector geanalyseerd worden. Huidige strategieën en werkingsmechanismen zullen onderzocht worden, en het wettelijke kader zal geanalyseerd worden. In deze fase zal er een vergelijking gemaakt worden met andere Europese landen. Het doel van de eerste fase is waarnemen, beschrijven, en afbakenen van de geanalyseerde begrippen en de context.
2) Weergave van de huidige situatie, zoals de actoren deze zien.
In deze fase zullen we een actuele inventaris opstellen, waarin de huidige activiteiten aangegeven worden van de actoren die te maken hebben met problemen van duurzame ontwikkeling. De milieuprestaties van Belgische bedrijven zullen beschreven worden aan de hand van informatie verzameld door onze "Internationale milieubarometer van ondernemingen." Vervolgens worden de verschillende Europese landen vergeleken, om gelijkenissen en verschillen te identificeren. Daarnaast zal ook de houding van de huishoudens in verband met problemen van duurzame ontwikkeling beschreven en voorgesteld worden. Gedrag en houding ten opzichte van kopen, gebruiken en wegwerpen van goederen en producten uit de doelsectoren zullen weergegeven worden (pulp- en papier- en cosmetische industrie). Er zullen ook elementen van internationale vergelijking uitgewerkt worden. Er zal een inventaris opgesteld worden van Belgische en Europese wetgevende en wettelijke kaders georganiseerd naar inhoud en toepassing om gelijkenissen of verschillen te identificeren in verband met duurzame ontwikkeling.
3) Identificatie van factoren die de niet-duurzaamheid van industriële en huishoudelijke activiteiten verklaren.
Op basis van de kennis vergaard tijdens de tweede fase, zal de derde fase beginnen met de identificatie en verklaring van factoren die duurzame of niet duurzame ontwikkeling veroorzaken binnen de activiteiten van de actoren. Katalysators en remmers, aanmoedigingen en hindernissen zullen geanalyseerd en geëvalueerd worden volgens het belang van hun invloed op het gedrag van de actoren. Deze identificatie van het gedrag zal internationale vergelijkingen mogelijk maken binnen de sociale en culturele context van de betrokken actoren. Daarbij zullen de gelijkenissen en verschillen van de gewichten van de factoren en gedragingen (positief of negatief) binnen deze sociale en culturele context bepaald worden. Ook zal de invloed van verschillende productieen consumptiestrategieën bepaald worden (nieuwe productnormen, productinformatie, milieu-evaluaties, en eco-labels).
4) Formulering van een werkend analysekader voor beleidsmakers en van een reeks aanbevelingen die duurzame ontwikkeling verbinden met menselijke activiteiten.
Ten slotte zullen de voorwaarden gesteld door verbruikers-en milieubewegingen, die noodzakelijk zijn voor de ontwikkeling en toepassing van nieuwe politieke initiatieven geanalyseerd worden. We zullen aanbevelingen ontwikkelen om te helpen bij het bepalen van een relevant milieubeleid, dat streeft naar een duurzame productie en consumptie, zowel nationaal als internationaal. Dit beleid moet een adviserende rol kunnen vervullen en de menselijke belangen beschermen op economisch en maatschappelijk vlak, en dit in overeenstemming met milieudoelstellingen.
Working paper n° 11: Prise en compte de la gestion de l'environnement dans l'industrie belge. Analyse descriptive
Isabelle Callens, Laetitia Wolters (UCL)
Working paper n° 12: Modèle de Réponses aux questions environnementales Système de Management Environnemental
Isabelle Callens, Laetitia Wolters (UCL)
Working paper n° 16: Remplir sa poubelle, c'est faire le ménage...
Lionel Panafit, Françoise Bartiaux (UCL)
Working paper n° 17: Le poids des normes sociales et du contrôle perçu dans les modèles attutidinaux: vers le recyclage de concepts négligés
Thierry Gieseler, Vincent Yzerbijt (UCL)
Working paper n° 18: Inventaire des dispositions juridiques
N. Fraselle, P. Möerynck (UCL)
Working paper n° 19: The origins and the significance of sustainable consumption in the current EC environmental policy
N. Boucquey (UCL)
Working paper n° 20: Le partage des responsabilités du développement durable depuis le cinquième programme communautaire de politique et d'action pour l'environnement
N. Boucquey (UCL)
Working Paper n°26 (juin 99) : Points de rencontre entre les producteurs et les consommateurs : consommation soutenable et gestion des déchets
Nadine Fraselle & Nathalie Boucquey (UCL)
Working Paper n° 27 (décembre 99) : Jeter, trier, conserver, donner : objets au rebut et constructions identitaires. Rapport intermédiaire.
Johanne Mons, Françoise Bartiaux & Vincent Yzerbijt (UCL)
Points d'ancrage pour une politique de développement durable: production et consommation: rapport final
Kestemont, Marie-Paule - Bartiaux, Françoise - Fraselle, Nadine ... et al. Bruxelles: SSTC, 2001 (SP0801)
[Om te downloaden]
[Uitgeput]
Points d'ancrage pour une politique de dévéloppement durable: production et consommation: synthèse
Kestemont, Marie-Paule - Bartiaux, Françoise - Fraselle, Nadine ... et al. Bruxelles: SSTC, 2001 (SP0802)
[Om te downloaden]
Reference points for sustainable development policy: production and consumption: summary
Brussels: OSTC, 2002 (SP1036)
[Om te downloaden]
