Onderzoeksproject MA/04 (Onderzoeksactie MA)
Context
Luchtvervuiling zorgt voor verzuring en vermesting van bosbodems in België. De vitaliteit en de biodiversiteit van bossen komen onder zware druk te staan. Hoe de gevolgen van deze luchtvervuiling kunnen teruggedrongen worden, hangt af van de wisselwerking met het bovengrondsbos en met de bodem.
Daarnaast proberen Belgische beleidsmensen duurzame ontwikkeling te implementeren om te voldoen aan Europese en mondiale verdragen. Het beleid moedigt de bosbeheerders aan via informatiecampagnes, subsidies en wetgeving.
Het FEFOCON project vertrekt van de markante vaststelling dat een omvormingsbeheer van homogene naaldboombestanden naar gemengde bestanden zowel de gevolgen van de vervuilingsdruk kan milderen en biodiversiteit beschermen, als de bosbedrijfsvoering rendabeler maken en de beleving van bosgebruikers dienen.
Beschrijving van het project
Doelstellingen
De globale doelstelling is het verstrekken van een reeks beleidsinstrumenten voor de omvorming naar duurzamere bostypes (bosomvorming). Het FEFOCON project bereikt dit stap voor stap via de deeltakenpakketten.
Methodologie
In takenpakket 1 wordt de impact begroot van bosomvorming op de biodiversiteit, op de milieukwaliteiten van bossen. Partners 1 en 2 verzamelen en valoriseren de beschikbare metingen van de neerdalende vervuiling op en de uitspoelende elementen onder zowel loof- als naaldbossen, vooral stikstofverbindingen spelen een belangrijke rol. Ze meten dit ook op nieuwe locaties waar bosomvorming aan de gang is. Omvorming van de bestaande dennenbossen naar gemengde loofbossen zal vele tientallen jaren duren en er zijn verschillende scenario’s mogelijk op het terrein. Zo kunnen de dennen regelmatig sterk gedund worden waarbij geleidelijk loofbomen kiemen en opgroeien onder de ouder wordende dennen. De beheerder kan ook pleksgewijze alle dennen wegnemen en in een keer vervangen door jonge loofbomen. Het gedrag en het effect van de vervuilende stoffen tijdens de omvormingsperiode hangt mogelijk af van het gevolgde scenario.
Het overgrote deel van het Belgische bos is privé-eigendom. Momenteel bestaat weinig informatie over het feit of boseigenaars wel bereid zijn tot bosomvorming of op welke manier de overheid hen ertoe zou kunnen stimuleren. (i) De inspanningen nodig om boseigenaars tot bosomvorming te overreden, (ii) de mogelijke winst aan milieukwaliteit van dergelijke omvorming en (iii) de verandering in inkomsten uit het bos, moeten uitgedrukt worden in geld, zowel voor de overheid als voor de individuele boseigenaar. Een interdisciplinaire aanpak tussen partners 3 en 4, die exacte en humane wetenschappen samenbrengt binnen een economisch kader, is de meest aangewezen methode voor dit Takenpakket 2.
Vanuit de Theory of Planned Behaviour, helpen sociologische modellen de weerstand of steun bij verschillende categorieën boseigenaars te voorspellen en te verklaren. Via een enquête wordt informatie verzameld over de attitudes van eigenaars, hun subjectieve waarden en hun eigeneffectiviteit. Deze wordt gebruikt om hun gedragsintenties te voorspellen. Zo kan getest worden welke aanpak vanuit het beleid aangewezen is om elk van de eigenaarscategorieën te benaderen. In een Contingent Valuation studie worden dan de sociale weerstand of steun vertaald in monetaire waarden.
De winst in milieukwaliteit zal in geld worden uitgedrukt vertrekkende van bestaande marktwaarden van bosgoederen of –diensten, of vanuit literatuurgegevens over non-use waarden.
Na berekening van de financiële implicaties van enkele realistische omvormingsscenario’s wordt een globale economische balans opgemaakt die op basis van ecologische, financiële en sociale kenmerken de haalbaarheid van bosomvorming weergeeft. Hierna kunnen beleidsrichtlijnen voorgesteld worden aan het gebruikerscomité (Takenpakket 3).
Na feedback van de eindgebruikers (web forum, workshop, diepte-interviews, consultancy), worden tenslotte effectieve en efficiënte beleidsinstrumenten geformuleerd. (Takenpakket 4).
Interactie tussen de verschillende partners
Het project omvat dus een bosecosysteemstudie met metingen van chemische elementen in het bos en in het labo, een sociologische modellering met een enquête van bosbeheerders en economische balansen. Het onderwerp voor alle partners zijn heel concrete bossen waarin bomen groeien, gekapt en geplant worden en vooral de mensen die deze bossen beheren. Partners 1 en 2 stellen mogelijke omvormingsscenario’s en beleidsinstrumenten voor waarover partners 3 en 4 de bosbeheerders bevragen en de financiële implicaties doorrekenen. Dan worden de bevindingen teruggekoppeld naar alle partners en de eindgebruikers.
Band internationale programma’s
De problematiek van om te vormen naaldbossen vormt het thema van internationale wetenschappelijke congressen in gans Noord en Centraal Europa. Het European Forest Institute (EFI) heeft een regionaal projectcentrum CONFOREST dat specifiek bosomvorming betreft. De International Union of Forest Research Organisations (IUFRO) heeft een unit “4.04.09 Scenarios for transformation forest management”.
Verwachte resultaten en/of producten
De resultaten worden verspreid via vulgariserende en wetenschappelijke publicaties en congressen. Er worden richtlijnen geformuleerd voor beleidsmensen en de bevindingen over bosomvorming worden doorgegeven aan de bosbeheerders, mogelijk via de bosgroepen.
Partners
Activiteiten
Het team biogeochemische cycli van Partner 1 volgt de weg die vervuiling uit de atmosfeer aflegt doorheen het bos naar de bodem en het grondwater. Het team bospolitiek deed de eerste enquête van Vlaamse privé-boseigenaars. Het team bosontwikkeling levert de ecologische fundering van praktisch omvormingsbeheer van dennenbos.
Partner 2 monitort de nutriëntencycli van fijnspar- en loofbossen, meer bepaald van stikstof in samenhang met het microbiële bodemleven.
Partner 3 onderzoekt de sociologie van bosgebruikers: de perceptie van het gevoerde beheer door de bezoekers naargelang hun natuurkennis en de participatie van bosgebruikers in de beheerbeslissingen.
Partner 4 bestudeert de factor milieu in economische beslissingsmechanismen: de algemene economie en het managementverhaal, maar ook de interacties tussen beleidsmakers en belanghebbenden.
Coördinaten
Coördinator
Noël Lust
Universiteit Gent (UGent)
Vakgroep Bos- en Waterbeheer
Geraardsbergsesteenweg 267
B-9090 Melle
Tel: +32 (0)9 264 90 26
Fax: +32 (0)9 264 90 92
Noel.Lust@UGent.be
http://fltbwww.ugent.be/LabBosbouw
Partners
Monique Carnol
Université de Liège (ULg)
Département Ecologie végétale et microbienne
27, boulevard du Rectorat
B-4000 Liège 1
Tel: +32 (0)4 366 38 45
Fax: +32 (0)4 366 45 17
m.carnol@ulg.ac.be
www.ulg.ac.be
Luc Hens
Vrije Universiteit Brussel (VUB)
Vakgroep Menselijke Ecologie (MEKO)
Laarbeeklaan 103
B-1090 Brussel
Tel: +32 (0)2 477 42 81
Fax: +32 (0)2 477 49 64
lhens@vub.ac.be
www.vub.ac.be/MEKO/
Marc De Clercq
Universiteit Gent (UGent)
Vakgroep Algemene Economie
Hoveniersberg 24
B-9000 Gent
Tel: +32 (0)9 264 35 02
Fax: +32 (0)9 264 35 99
Marc.DeClercq@UGent.be
http://fetew.ugent.be/ceem/eng/index.html
Gebruikerscomité
Roel Vanhaeren - Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Afdeling Bos en Groen
Christian Laurent - Ministère de la Région Wallone, Direction Générale des Ressources Naturelles et de l’Environnement
Stijn Overloop - Vlaamse Milieu Maatschappij (VMM)
J. Michielsen - Provinciale en Intercommunale drinkwatermaatschappij der Provincie Antwerpen (Pidpa)
Tom Anthonis - Koninklijke Belgische Bosbouwmaatschappij (KBBM)
Dominique Plouvier - WWF België
Jasse Cnudde - Vereniging voor Bos in Vlaanderen (VBV)
Feasibility of forest conversion: ecological, social and economic aspects (FEFOCON) : final report
Degrave, Frédéric - Malchair, Sandrine - De Schrijver, An ... et al Brussels : Belgian Science Policy, 2006 (SP1578)
[Om te downloaden]
[Om te bestellen]
Feasibility of forest conversion: ecological, social and economic aspects (FEFOCON) : summary
Brussels : Belgian Science Policy, 2006 (SP1695)
[Om te downloaden]
Ecologische, sociale en economische haalbaarheid van bosomvorming (FEFOCON) : samenvatting
Brussel : Federaal Wetenschapsbeleid, 2006 (SP1696)
[Om te downloaden]
Faisabilité environnementale et socio-économique de la transformation des forêts (FEFOCON) : résumé
Bruxelles : Politique scientifique fédérale, 2006 (SP1697)
[Om te downloaden]
Bibliografische referenties :
