Onderzoeksproject NO/A/005 (Onderzoeksactie NO)
Het project
Door te zorgen voor technische specificaties voor producten en diensten komt de normalisatie tegemoet aan essentiële belangen van de consumenten en heeft ze derhalve een belangrijke impact op de levenskwaliteit van de consumenten. De toepassing van de normen laat toe de kwaliteit en veiligheid van producten en diensten te verbeteren en de negatieve impact ervan op milieu en gezondheid terug te schroeven.
De studie wilde de specifieke belangen en behoeften van de Belgische consumenten inzake product- en dienstennormalisatie identificeren, de mogelijkheden en middelen bepalen waarover zij beschikken om hun belangen in de normalisatieprocessen te doen gelden en "pistes" uitdokteren die moeten toelaten om beter rekening te houden met de belangen van de consumenten in het normalisatiegebeuren op Belgisch, Europees en internationaal niveau.
Verwachte eind-bijproducten en resultaten
De belangen en behoeften van de Belgische consumenten bestrijken in essentie twee gebieden: enerzijds het identificeren van de technische domeinen inzake normalisatie die van belang zijn voor de consumenten en anderzijds de houding van het beleid ten aanzien van hetgeen er in het kader van het normalisatiegebeuren voor de consumenten op het spel staat en ten aanzien van de deelname van de consumenten aan het normalisatiegebeuren.
De consumentenactoren
Er werd naar de consumentenbelangen gepeild door middel van een enquête onder een aantal Belgische organisaties (op federaal, regionaal of communautair niveau) die acties verrichten die te maken hebben met de bescherming van de consumenten en de normalisatie.
Deze organisaties zijn belangrijke potentiële menselijke bronnen om de belangen van de consumenten in het normalisatiegebeuren te behartigen. Ze behoren tot een van de volgende vijf categorieën: de consumentenverenigingen, de organisaties voor gezondheids- en veiligheidsvoorlichting en permanente educatie, de onderzoeks- en studiecentra, de overheids- en para-overheidsbesturen en de raadgevende en adviesinstanties.
De resultaten van de enquête werden aangevuld met andere nuttige informatiebronnen: bibliografische analyse van de politieke, juridische en technische literatuur en toepassing van de concrete ervaring van het OIVO inzake de behartiging van de belangen van de consumenten in het normalisatiegebeuren.
De technische prioriteiten van de Belgische consumenten inzake normalisatie hebben in hoofdzaak betrekking op de veiligheid en de gezondheid van de consumenten, de milieubescherming, de dienstensector en de informatie die bij de producten en de diensten hoort.
Wat de bescherming van de veiligheid betreft, richten de prioriteiten van de consumenten zich op:
- de bescherming van de kwetsbaarste bevolkingsgroepen, nl. kinderen, bejaarden, gehandicapten;
- het voorkomen van zware ongevallen, zoals koolstofmonoxidevergiftiging, brand, verdrinking, ... ;
- de veiligheid tijdens sportbeoefening en vrijetijdsactiviteiten (ook knutselen en tuinieren).
Wat de gezondheidsbescherming betreft, zijn het de allergene stoffen, de gevaarlijke huishoudproducten, de (para)farmaceutische producten en de agro-voedingsmiddelen die de consumenten zorgen baren.
De prioriteiten van de consumenten op het vlak van leefmilieu en normalisatie betreffen de milieuetikettering en de productenlabels en het rekening houden met milieuaspecten bij de normering van producten.
Op het gebied van de dienstverlening missen de consumenten aanknopingspunten om de kwaliteit van hetgeen voorgesteld wordt te beoordelen en verwachten ze veel van de normalisatie.
Normalisatie gaat ten slotte samen met het informeren van de consument en het certificeren. De consumenten verwachten meer duidelijkheid omtrent de vele productinformatie: informatie betreffende de karakteristieken en het gebruik van het product of de dienst, informatie betreffende de conformiteit van het product met de normen, labels en commerciële vermeldingen.
Deelname van de consumenten aan het Belgisch normalisatiegebeuren
Uit de vergelijking van de technische gebieden die voor de Belgische consumenten prioritair zijn, met het programma van technische werkzaamheden van het Belgisch Instituut voor Normalisatie (BIN) blijkt dat dit laatste relatief weinig rekening houdt met de belangen van de consumenten.
In België nemen de consumenten vrijwel niet deel aan het normalisatiegebeuren. Dit kan ten dele verklaard worden door het ontbreken van financiële ondersteuning van overheidswege en van een formele structuur als tussenschakel tussen de consumenten en de normalisatie.
De voornaamste moeilijkheden waarvoor de Belgische consumenten zich gesteld zien om aan het normalisatiegebeuren deel te nemen, zijn van politieke, economische en structurele aard. Er wordt in België geen echte politiek gevoerd voor een normalisatie van de consumptiegoederen.
Aanbevelingen om beter rekening te houden met de belangen van de Belgische verbruikers in het normalisatiegebeuren
Er worden een aantal aanbevelingen geformuleerd om de moeilijkheden te ondervangen die de Belgische consumenten ondervinden voor een daadwerkelijke deelname aan het normalisatiegebeuren en om meer met hun belangen rekening te houden.
Deze aanbevelingen betreffen hoofdzakelijk de inzet van middelen om het optreden van de consumentenactoren te bundelen en te coördineren, om een overleg- en technische tussenschakelstructuur tussen de consumentenactoren en de normalisatie te ontwikkelen, om de consumenten in verband met de normalisatie voor te lichten en op te leiden, om het grote publiek te informeren over en te sensibiliseren voor de normen en de certificering.
Deze aanbevelingen sluiten aan bij een alomvattend beleid voor de bescherming van de consumenten, waarbij normalisatie een van de vele instrumenten is en dat een coördinatie en een grotere coherentie tussen de diverse bevoegdheidsniveaus terzake noodzakelijk maakt.
