Onderzoeksproject P4/32 (Onderzoeksactie P4)
Vanuit onderscheiden menswetenschappelijke disciplines zijn de partners van dit IUAP-netwerk tot de voorlopige hypothese gekomen dat er een nieuwe sociale kwestie in ontwikkeling is waarop de traditionele sociale verzorgingsarrangementen (inz. de sociale zekerheid) geen doelmatig antwoord meer kunnen bieden. Deze nieuwe sociale kwestie vindt haar oorsprong in een geleidelijke, maar voortschrijdende verschuiving van risico gebonden, doorgaans tijdelijke behoeftigheid naar veeleer permanente, persoonsgebonden behoeftigheid. Deze verschuiving lijkt vooral verband te houden met de sociaal-economische polarisatie tussen laag- en hooggeschoolden.
Het project beoogt het samenbrengen van deze inzichten om te komen tot een coherent geheel van antwoorden op de volgende vragen :
1. In hoeverre is er een samenhang tussen de hierboven genoemde ontwikkelingen inzake de groeiende sociaal-economische kloof tussen hoog- en laaggeschoolden, de grenzen aan de doelmatigheid van de sociale zekerheid, het ontstaan van nieuwe ideologische en politieke clivages, het actueel gevoerd beleid en de ontwikkeling van beleidsutopieën?
2. In hoeverre verschilt de actuele sociale problematiek wezenlijk van het verleden en kan derhalve sprake zijn van een "nieuwe sociale kwestie" ?
3. Waarom staat het instrumentarium van de verzorgingsstaat machteloos t.o.v. de (nieuwe) maatschappelijke breuklijnen ?
4. Hoe kan de heroriëntatie van de verzorgingsarrangementen beschouwd worden ?
5. Welke rol kunnen nieuwe en oude sociale en politieke bewegingen spelen bij de heroriëntatie van de verzorgingsstaat ?
Het netwerk poogt de complementaire competenties van de verschillende onderzoeksgroepen (UA, UCL, ULg en VUB) te exploiteren om tot een coherent geheel van antwoorden te komen voor wat de hypothese van de nieuwe sociale kwestie betreft. Het vraagstuk heeft in essentie een socio-economische en socio-culturele component. Eén samenwerkingsas concentreert zich bijgevolg vooral op de socio-economische component. De UA zal zich toeleggen op een empirische analyse van de nieuwe ongelijkheden en van de limieten van het traditioneel sociaal beleidsinstrumentarium. De UCL en de ULg zullen zich vooral toeleggen op de theoretische en empirische exploratie van beleidsalternatieven die een antwoord bieden op de (potentiële) nieuwe ongelijkheden. In het verlengde van deze as liggen ook de werkzaamheden van de UA (het juridisch herdenken van het begrip arbeid en het ontwikkelen van laaggeschoolde arbeid in de zorgsector). Een tweede samenwerkingsas spitst zich toe op de socio-culturele component van de nieuwe sociale kwestie. De VUB zal zich toeleggen op een empirische analyse van de nieuwe sociale kwestie in relatie tot ideologische, culturele en politieke breuklijnen. De UA poogt een meer diepgaande analyse maken van de politieke kapitalisatie van de nieuwe sociale kwestie en zal daarbij vooral aandacht hebben voor de rol van nieuwe sociale bewegingen.
