Onderzoeksproject P6/16 (Onderzoeksactie P6)
Conservatie en restauratie van ons cultureel erfgoed is recent uitgegroeid tot een belangrijk aandachtspunt binnen de Europese context. Behalve in landen zoals Italië en Griekenland, waar de zorg voor het cultureel erfgoed een wezenlijk deel uitmaakt van het brede wetenschappelijk onderzoek, zijn er slechts een heel beperkt aantal onderzoeksgroepen met grote ervaring in de ontwikkeling en het gebruik van geavandceerde analysemethoden, die een substantieel deel van hun onderzoek richten op cultureel-erfgoed-gerelateerde onderzoeksvragen. Bovendien is er een toenemende vraag naar niet-destructief onderzoek van het erfgoed, aangeizen staalname dikwijls beperkt wordt omwille van de uitzonderlijke kunsthistorische waarde van het kunstvoorwerp. Zelfs in de gevallen waar staalname toegestaan is, niet-destructief onderzoek heeft als voordeel dat er meer informatie uit een staal gehaald kan worden, aangezien verschillende technieken op hetzelfde staal toegepast kunnen worden.
Dit onderzoeksproject bestaat uit twee belangrijke onderzoeksdomeinen:
- 3D beeldvorming van de ondergrond en van de verschillende verflagen
- elementaire en moleculaire analyse van de verschillende lagen die het kunstwerk uitmaken.
3D beeldvorming maakt het mogelijk om informatie te bekomen over de verschillende verf- en vernislagen zonder dat een staal dient genomen te worden, zodat gewijzigde structuren (vb. restauratie of vervalsingen) en de invloed van verschillende factoren die de toestand van de verflaag beïnvloeden (vb. vervuiling, schimmelvorming) kunnen geïdentificeerd worden.
Fysicochemisch spectroscopisch onderzoek levert informatie op over de samenstelling van pigmenten en lakken, vernissen, bindmiddelen en bladmetaal. Dit laat toe om verkleuringen en degradaties van de verflaag, zowel aan het oppervalk als in de diepte, te onderzoeken. De technieken die we in dit onderzoeksproject hiervoor willen inzetten hebben grote mogelijkheden om niet-destructief onderzoek uit te voeren en om 3-dimensionele informatie op te leveren:
- micro-X-stralen fluorescentie (µ-XRF) en micro-PIXE (µ-PIXE) voor elementanalyse
- micro-X-stralen diffractie (µ-XRD) en X-stralen absorptie spectroscopie (XAS) enerzijds en micro-IR- en micro-Raman-spectroscopie anderzijds voor respectievelijk structurele en moleculaire analyses.
- micro-X-stralen tomografie (µ-CT) om informtie over de 3-deimensionele structuur te bekomen.
Door vergelijking van de bekomen resultaten met deze van de analyse van micro-stalen zullen deze methoden gevalideerd worden. De belangrijkste doelstellingen van dit project zijn:
1. Virtuele ontleding (virtual sectioning) en 3D-beeldvorming met µ-CT
2. De ontwikkeling van elementaire en moleculaire analysemethoden
3. De ontwikkeling van mobiele analyse instrumenten
4. De identificatie en karakterisering van dragers en verflagen
5. Transformatie en degradatie van verflagen
6. Toegang vergemakkelijken tot geavanceerde analysetechnieken voor onderzoekers van cultureel erfgoed.
