Onderzoeksproject P7/26 (Onderzoeksactie P7)
City and Society in the Low Countries is een dynamisch netwerk van zowel gevestigde als jonge onderzoekers die zich toeleggen op de stadsgeschiedenis van de historische Nederlanden of Lage Landen (actueel België en Nederland). Het netwerk bouwt voort op de knowhow verworven in IUAP fasen III, IV, V en VI. Voor fase VII wordt een nieuw gemeenschappelijk onderzoeksproject voorgesteld, met als titel Stad en samenleving in de Lage Landen (ca. 1200-ca. 1850). De ‘condition urbaine’: tussen veerkracht en kwetsbaarheid. Het versterkte netwerk bestaat uit zes Belgische universiteiten (UGent, UA, ULB, VUB, KULeuven en FUNDP), twee federale wetenschappelijke instellingen (RMFAB, KBR) en twee Europese partners (Universiteit Leiden en Universiteit Utrecht).
Milieuproblemen en de vraagstukken van sociale identiteit en gemeenschapsvorming nemen een belangrijke plaats in op de wereldwijde agenda van de sociale wetenschappen en menswetenschappen en zijn daarom ook van een groot historisch belang. De probleemstelling en resultaten van dat historisch onderzoek zijn echter nog vaak te weinig ingebed in het maatschappelijke debat. Het is noodzakelijk om deze daarom te integreren in een bredere vraagstelling die niet enkel van historisch maar ook van actueel maatschappelijk belang is.
Wij zijn ervan overtuigd dat stadsgeschiedenis bij uitstek een onderzoeksdomein is dat een meer alomvattende benadering toelaat. In de steden uit zowel het verleden als het heden kwamen en komen immers alle maatschappelijke problemen te samen; ze vragen om een collectieve oplossing. Een diepgravend inzicht in hoe stedelijke samenlevingen uit het verleden gelijkaardige problemen aanpakten en hoe ze met of zonder succes deze probeerden te beheersen is van essentieel belang voor wie een antwoord wil bieden op de dwingende problemen van de hedendaagse urbanisering.
Bekeken vanuit een historisch perspectief is het één van de meest frappante kenmerken van stedelijke samenlevingen dat ze zowel stress en extreme crisis als langdurige ontwrichting kunnen doorstaan en uiteindelijk te boven komen. Die opmerkelijke veerkracht van het stedelijke fenomeen – of de condition urbaine – zal in de komende jaren de rode draad vormen binnen dit onderzoeksnetwerk. Het zal daarbij om een bij uitstek kritische benadering gaan: het gemeenschappelijke streefdoel van de vele voorgestelde onderzoeksprojecten is precies om een realistische en contingente afweging te maken van de mogelijkheden, uitdagingen, successen en mislukkingen van stedelijke samenlevingen.
In de vorige IUAP fase lag de focus van ons netwerk op de late middeleeuwen en vroegmoderne tijd (ruwweg de periode tussen 1200 en 1800). Vanuit de nood bredere vergelijkingen te maken en vooral transformatieprocessen beter te kunnen begrijpen willen we in deze nieuwe IUAP fase verder chronologisch verbreden tot ca. 1850. Zo kan de transitie naar een moderne samenleving worden meegenomen in de analyse. Centraal in ons onderzoek staat daarom de studie van transformaties en continuïteiten tussen, enerzijds, de middeleeuwen en de vroegmoderne periode en, anderzijds, de vroegmoderne en moderne periode.
De Lage Landen vormen een belangrijke casus, aangezien deze regio sinds de middeleeuwen één van de meest geürbaniseerde gebieden van Europa en de wereld was. Daarnaast is het echter onze uitdrukkelijke bedoeling om een internationaal perspectief te ontwikkelen en onze onderzoeksvragen te verbreden door Europese, en in sommige gevallen zelfs wereldwijde vergelijkingen.
Geïnspireerd door de uitdagingen van de hedendaagse urbanisering, stellen we drie work packages voor die het concept van ‘stedelijke veerkracht’ kritisch zullen testen voor de casus van de Lage Landen: (1) de milieu-uitdagingen van het stedelijke leven: veerkracht en nooddruft; (2) stedelijke geheugens; (3) stedelijke gemeenschapsvorming: inclusie en exclusie. Deze thema’s zullen vanuit een uitdrukkelijk internationaal en interdisciplinair perspectief worden benaderd. Er zal een beroep worden gedaan op andere disciplines zoals de studie van visuele en literaire cultuur, archeologie en geografie.
Wat de organisatie en de output van dit onderzoeksnetwerk betreft, is het belangrijk te onderstrepen dat wij streven naar een maximale fundamentele onderzoeksoutput in de vorm van niet minder dan 11 doctoraatsprojecten. Daarenboven zal een aanzienlijk aantal postdoctorale onderzoekers worden aangesteld met de bedoeling een middenkader van excellente onderzoekers te vormen en de interne dynamiek binnen het netwerk te bevorderen. Centrale doelstellingen zijn verder een training op maat voor onze doctorandi en intensieve onderzoeksuitwisselingen.
We voorzien meerdere strategieën voor de bekendmaking van onderzoeksresultaten aan de bredere wetenschappelijke gemeenschap: de organisatie van en de structurele aanwezigheid op internationale conferenties, co-publicaties in internationaal gewaardeerde peer-reviewed tijdschriften, ondersteuning van het tijdschrift Stadsgeschiedenis en de verderzetting van de tot nog toe erg succesvolle internationale boekenreeksen Studies Stadsgeschiedenis (Amsterdam University Press) en Studies in European Urban History (1200-1800) (Brepols Editors). We zullen een nieuwe website ontwikkelen en, gebruikmakend van de expertise van de twee federale wetenschappelijke instellingen, zullen we sterk inzetten op publieksgerichte culturele evenementen zoals tentoonstellingen.
