Onderzoeksproject SD/DA/01A (Onderzoeksactie SD)
Context
Meteorieten zijn overgebleven bouwstenen van het Zonnestelsel, die aanwijzingen geven over diens oorsprong en evolutie. Zij worden geklasseerd in groepen die verschillende fasen in de evolutie van de Zonnenevel weergeven. Chondrieten komen uit niet-gedifferentieerde planeetlichamen, achondrieten (ijzer-, steen-ijzer- en steenmeteorieten) uit meer geëvolueerde planetoïden die differentiatie hebben ondergaan zoals de Aarde, met korst, mantel en kern.
Sinds 2009 hebben Belgische wetenschappers in het kader van een samenwerking met het National Institute of Polar Research (NIPR) in Japan meteorieten opgespoord in het Sør Rondane gebied van Antarctica nabij de Belgische basis Prinses Elisabeth. Het veldwerk in de seizoenen 2009-2010, 2010-2011 en 2012-2013 heeft meer dan 1200 nieuwe meteorieten opgeleverd, die gelijkelijk over beide landen verdeeld worden.
Projectbeschrijving
Doelstellingen
Dit project handelt over Antarctische meteorieten, met de volgende doelstellingen:
(i)De curatie van meteorieten organiseren aan het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN), door renovatie van de bewaarplaats en installatie van het nodige materiaal voor de verschillende taken. Het begrip “curatie” stamt uit het Engels taalgebruik en omvat het bewaren en deskundig behandelen van voorwerpen in museumverband.
(ii) In samenwerking met het NIPR de Antarctische meteorieten identificeren en klasseren, een beslissend onderdeel van de curatie. De nauwkeurige beschrijving en accurate klassering, tot op het niveau van subgroep, staat garant voor de kwaliteit van later onderzoek op de nieuwe meteorieten. De geïdentificeerde meteorieten worden opgenomen in een online-databank.
(iii) De Belgische meteorietenverzameling openstellen voor plaatselijke en internationale onderzoekers. Duidelijke regels voor uitlenen, destructieve analysen enz. worden opgesteld, gebaseerd op bestaande ervaring van het KBIN en in overleg met NIPR. Deze informatie zal worden verspreid langs een website ontwikkeld aan het KBIN.
(iv) Een Belgisch onderzoeksnetwerk opbouwen voor meteorietstudie, uitgaande van de bestaande samenwerking VUB-ULB en gericht naar collega’s in andere instellingen. Het netwerk zal gemeenschappelijk onderzoek en wetenschappelijke discussies stimuleren, workshops en studentenuitwisseling organiseren, en deelname aan het curatiewerk bevorderen.
(v) Kwaliteitsonderzoek uitvoeren op de recent verzamelde Antarctische meteorieten.
Methodologie
Een eerste werkpakket, bestaande uit doelstellingen (i) tot (iii), zal aan het KBIN een eigentijdse curatie-eenheid voor meteorieten inrichten, met de volgende methodologie:
- Ervaring inwinnen van bestaande verzamelingen, in het bijzonder van het NIPR, waar een grote verzameling Antarctische meteorieten wordt beheerd, door die inrichtingen te bezoeken. Workshops organiseren in België om te leren uit de ervaring van Europese instellingen met geïnstalleerde meteorietcuratie.
- De curatie organiseren op het KBIN volgens internationale standaards. Dit behelst het inrichten van de bewaarplaats, het opstellen van de uitleenprocedures en een systeem voor kwaliteitscontrole, en een handboek opstellen met curatierichtlijnen voor het KBIN.
- De verzameling toegankelijk maken voor het publiek langs een gebruiksvriendelijke online-databank, na het afdoende karakteriseren van de stalen.
Deze taken zullen worden uitgevoerd binnen de bestaande curatiemogelijkheden voor geologisch-mineralogische stalen aan het KBIN, in nauwe samenwerking met de partners van de VUB en ULB die vertrouwd zijn met de ontleningspraktijk van meteorieten.
Een tweede werkpakket groepeert doelstellingen (iv) en (v), en bestaat erin spitsonderzoek uit te voeren op meteorieten van de collectie, met analytische apparatuur en expertise beschikbaar in Belgische universiteiten en onderzoeksinstellingen. Geschikte partners worden uitgenodigd voor het onderzoeksnetwerk en de nationale workshop, en gericht onderzoek zal worden uitgevoerd, met publicaties en deelname aan internationale conferenties.
Interactie tussen de verschillende partners
Een postdoc onderzoeker, aangeworven voor dit project over een periode van 4 jaar, verdeelt haar tijd over het KBIN en de universiteiten VUB-ULB, en vormt zo een verbinding tussen de partners. Vertegenwoordigers van VUB, ULB en KBIN maken deel uit van het Wetenschappelijk Uitleencomité dat beslist over het toekennen van stalen voor onderzoek en tentoonstellingen.
Verwachte resultaten en/of producten
Het belangrijkste resultaat van dit project is een gevestigde curatie-eenheid voor Antarctische meteorieten aan het KBIN, met een uitgerust laboratorium, een database beschikbaar voor de wereldwijde onderzoeksgemeenschap, en vaste uitleenprocedures. Een internationale workshop in het derde jaar van het project zal de collectie, de curatie-eenheid en het lopende onderzoek voorstellen.
Wat onderzoek betreft, zullen de resultaten worden bekendgemaakt via publicaties in tijdschriften met peer review, en door voordrachten op internationale conferenties, zoals het jaarlijks symposium over Antarctische meteorieten in het NIPR in Tokyo.
Partners
Activiteiten
KBIN beheert wetenschappelijke verzamelingen in de meeste natuurwetenschappelijke domeinen, en stelt dit materiaal ter beschikking van de wetenschappelijke gemeenschap. Marleen De Ceukelaire is conservator van de geologische verzamelingen, waartoe de meteorieten behoren.
Prof. Philippe Claeys van de VUB voert onderzoek uit in het domein van impactkraters en hun geochemische en isotopensignatuur, bijzonder van platina-groep metalen en chroom, om de oorsprong van de projectielen te achterhalen. Dit leidt tot een beter begrip van grootschalige planetaire processen.
Prof. Vinciane Debaille van de ULB heeft expertise in isotopengeochemie en geochronologie, voor zowel radiogene als zware stabiele isotopen. Onderzoeksthema’s gaan bij voorkeur over planetaire differentiatie op basis van meteorietenstudie, en de chronologie van het vroege zonnestelsel.
Contact Informatie
Promotor 1 (Coördinator) : Walter De Vos, Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN), Vautierstraat 29, 1000 Brussel. Tel. 02 788 7630, fax. 02 647 7359, e-mail wdevos@naturalsciences.be , website http://www.naturalsciences.be/science/collections
Meteorietverzameling toegankelijk via Darwin database\Geo-Paleo Opzoeking\Geologie.
Promotor 2 : Philippe Claeys, Earth System Science, Vrije Universiteit Brussel (VUB), Pleinlaan 2, 1050 Brussels. Tel. 02 629 3394, e-mail phclaeys@vub.ac.be , website we.vub.ac.be/~essc
Promotor 3 : Vinciane Debaille, Laboratoire G-Time, CP 160/02, Avenue F.D. Roosevelt 50, 1050 Brussels. Tel. 02 650 2271, fax. 02 650 3748, e-mail vdebaill@ulb.ac.be , website http://gtime.ulb.ac.be/VD.html
Opvolgingscomité
Prof. Dr. Christian Koeberl, Director
Naturhistorisches Museum Wien, Burgring 7, 1010, Wien, Austria, christian.koeberl@univie.ac.at, +43-1-427753110; +43-1-52177-0.
Prof. Dr. Brigitte Zanda, Curatrice en chef collection météorites
Museum National d’Histoire Naturelle, 61 rue Buffon, 75005 Paris, France, zanda@mnhn.fr, +33-1-4079-5772.
Prof. Dr. Luigi Folco, Meteorite curator,
Museo Nazionale dell’Antartide, University of Siena, Via Laterina, 8, 53100 Siena, Italy, folco@unisi.it, + 39-0577-233892.
Belgian Antarctic Meteorites: Curation and Research : final report (BELAM)
Decrée, Sophie - Claeys, Philippe - Debaille, Vinciane ... et al. Brussels : Belgian Science policy, 2021 (SP2995)
[Om te downloaden]
Belgian Antarctic Meteorites: Curation and Research : final report (BELAM) annex
Decrée, Sophie - Claeys, Philippe - Debaille, Vinciane ... et al. Brussels : Belgian Science policy, 2021 (SP2996)
[Om te downloaden]
Belgian Antarctic Meteorites: Curation and Research : samenvatting (BELAM)
Decrée, Sophie - Claeys, Philippe - Debaille, Vinciane ... et al. Brussel : Federaal Wetenscahpsbeleid, 2021 (SP2997)
[Om te downloaden]
Belgian Antarctic Meteorites: Curation and Research : résumé (BELAM)
Decrée, Sophie - Claeys, Philippe - Debaille, Vinciane ... et al. Bruxelles : Politique scientifique fédérale, 2021 (SP2998)
[Om te downloaden]
Belgian Antarctic Meteorites: Curation and Research : summary (BELAM)
Decrée, Sophie - Claeys, Philippe - Debaille, Vinciane ... et al. Brussels : Belgian Science policy, 2021 (SP2999)
[Om te downloaden]
