Onderzoeksproject SE/D3/02 (Onderzoeksactie SE)
De federale Staat heefdt de laatste jaren de toediening van het strafrecht onderzocht. Eerst de functiestoornissen van het politieapparaat en van het gerechtelijk apparaat, en nadien de doorslaggevende bezorgdheid om de gebreken te verhelpen van de repressieve aanpak tegenover een crisis van de sociale band en van de verhouding tot de norm, hebben de invoering van nieuwe openbare beleidsmaatregelen van preventie bevorderd om efficiënter te kunnen optreden tegen de "kleine criminaliteit", het onveiligheidsgevoel en de sociale uitsluiting.
In tegenstelling tot sommige landen, en om eigen sociaal-historische redenen, heeft de federale Staat van meet af aan de nieuwe lokale beleidsmaatregelen voor preventie ingeschakeld in de sociaal-ruimtelijke structuur van de stedelijke gebieden, en dit in het teken van de bestrijding van het onveiligheidsgevoel. Deze koers heeft de ontstaan van een "socio-penaal" veld bevorderd, dat gevoed wordt door vernieuwende actoren en voorzieningen, en waarin de gemeentepolitie een centrale actor van een "globale en geïntegreerde" preventie wordt die zowel gebaseerd is op de instrumenten voor strafrechtelijke ingrepen als op de actoren van de sociale of sociaal-medische preventie.
Het onveiligheidsgevoel dat momenteel de richting bepaalt van tal van nieuwe voorzieningen die te vinden zijn op het socio-penaal veld, moet onderzocht worden en de problematiek ervan moet vastgelegd worden. Het wordt in verband gebracht met de "kleine criminaliteit", en is afhankelijk van een afwisselend aantal fenomenen, waaronder de sociaal-economische en sociaal-affectieve zwakheid, de onbestendigheid van de primaire netwerken van sociabiliteit, de aard van de verhoudingen tussen bedreigden en bedreigers, de aard van de ervaringen met de middelen voor sociale of penale regeling of de afstand die aangevoeld wordt tot de politieke vertegenwoordiging... De nieuwe voorzieningen in de bestrijding van het onveiligheidsgevoel, de toestand van ontreddering en de uitsluiting moeten worden bestudeerd, zowel wat hun doelstellingen op het gebied van preventie, restauratie en veiligheidsgevoel betreft, als wat de mogelijke "perverse" gevolgen ervan in termen van discriminatie, uitsluiting of beklemtoning van spanningen tussen kwetsbare groepen betreft.
Het onderzoek is daarom opgebouwd rond de analyse van concrete ervaringen met de inschakeling van socio-penale voorzieningen. Door een beroep te doen op een breed palet van ervaringen van sociale en penale aard, onderzoekt men de gevolgen van deze voorzieningen voor de individuele sociale en penale trajecten en voor de interacties tussen de bedreigde bevolkingsgroepen, bedreigende bevolkingsgroepen en regelende middelen. Dit onderzoek besteedt vooral aandacht aan de impact van de territorialisering van de nieuwe, preventieve voorzieningen, de onveiligheidservaring voor verschillende, kwetsbare bevolkingsgroepen in een stedelijk gebied en de inschakeling van socio-preventieve en socio-penale praktijken jegens drugsgebruikers.
Door de gevolgen van de nieuwe socio-penale voorzieningen voor de interacties tussen de bedreigde bevolkingsgroepen, de bedreigende bevolkingsgroepen en de middelen voor sociale regeling te onderzoeken, wil deze studie vooruitgang boeken op het domein van de problematiek van het onveiligheidsgevoel en van de verbanden ervan met het proces van de sociale uitsluiting. In aansluiting daarop, wil het onderzoek middelen geven aan de overheid om de bestaande voorzieningen voor de vermindering van het onveiligheidsgevoel aan te passen door een bijdrage te leveren tot de bestrijding van de sociale uitsluiting en discriminatie.
Réponses à l'insécurité: des discours aux pratiques
Van Campenhoudt, Luc - Cartuyvels, Yves - Digneffe, Françoise ... et al. Bruxelles: Editions Labor, 2000 (PB5588)
Bibliografische referenties :
