Onderzoeksproject SO/01/060 (Onderzoeksactie SO)
In dit project bestuderen we aan de hand van de Panel Studie van Belgische Huishoudens de dynamiek van een aantal processen van maatschappelijke integratie en uitsluiting in België. Hierbij verwijst het begrip ‘structurele armoede’ naar de structurele processen die armoede (op korte of lange termijn) beïnvloeden: onderwijs, beleid inzake sociale protectie en arbeidsintegratie. De ‘maatschappelijke keuzen’ bepalen dan in welk van deze processen primair ingegrepen wordt om armoede te bestrijden. De ‘verzekeringsstaat’ of ‘verzorgingsstaat’ stelt de sociale zekerheid als belangrijkste instrument voorop; de ‘actieve welvaartsstaat’ schrijft een centrale plaats toe aan arbeid als sleutel tot inkomensverwerving én sociale ontplooiing; de ‘kennismaatschappij’ vertaalt sociale integratie vooral in termen van onderwijs en levenslang leren.
In een eerste luik schatten we een dynamisch (Markov) model dat onderwijsniveau en arbeidsmarktmobiliteit relateert aan de mobiliteit in en uit armoede. Hierbij wordt armoede vanuit institutionele invalshoek beschreven en worden drie toestanden beschouwd:
(a) onderbescherming: het gezinsinkomen ligt beneden het gewaarborgd minimuminkomen.
(b) sociale bijstand: het inkomen is bijgepast tot het niveau van het gewaarborgd minimuminkomen.
(c) niet-armoede: het gezinsinkomen ligt boven de bijstandsdrempel.
Tewerkstelling en onderwijs zijn in het model belangrijke sleutelvariabelen. Om rekening te houden met de endogeniteit ervan, alsook met niet-geobserveerde heterogeniteit, wordt een meertraps-logitmodel met gegeneraliseerde residuen geschat.
Met behulp van de resultaten van deze schattingen (micro)simuleren we vervolgens het effect van diverse ‘maatschappelijke keuzen’ op de kans om zich beneden het bestaansminimum te bevinden. Uit deze microsimulaties kunnen nu de volgende conclusies getrokken worden:
- Een meer sluitende minimumbescherming dicht uiteraard de armoedekloof, maar verhoogt op termijn het aantal armen, vanwege het armoedevaleffect dat in de bijstand ingebakken zit. Het is bijgevolg raadzaam om deze aanpak te combineren met andere maatregelen om de uitstroom uit de bijstand te verhogen.
- Activering heeft zeer gunstige netto-effecten op korte termijn, maar na 5 jaar vallen deze terug tot hoogstens 1/4 van hun oorspronkelijk niveau.
- Het verhogen van de minimum-kwalificaties levert de meest duurzame effecten op. Vooral wanneer men deze strategie zou concentreren op individuen die in armoede leven zal de impact substantieel en duurzaam zijn.
Tenslotte reiken we in een derde luik informatie aan over de mogelijke sociale kosten en baten die de beschouwde ‘maatschappelijke keuzen’ met zich meebrengen.
Maatschappelijke keuzen, structurele armoede en sociale kost : eindrapport
Brussel : Federaal Wetenschapsbeleid, 2005 (SP1463)
[Om te downloaden]
Maatschappelijke keuzen, structurele armoede en sociale kost : samenvatting
Brussel : Federaal Wetenschapsbeleid, 2005 (SP1520)
[Om te downloaden]
