Onderzoeksproject SO/02/014 (Onderzoeksactie SO)
1) Inleiding
Het substraat voor dit onderzoeksvoorstel wordt gevormd door een vrij uitgebreid geheel van bestaande databanken die in de jaren ’70, ’80 en ’90 werden ontwikkeld hetzij door de Belgische overheid, door onderzoeksgroepen uit wetenschappelijke instellingen, door de voedingsindustrie of door organisaties uit de non-profit sector en die geheel of gedeeltelijk betrekking hebben op diverse aspecten van voeding en/of gezondheid op zodanige wijze dat deze in verband kunnen gebracht worden met een aantal persoonsgebonden karakteristieken, die op hun beurt kunnen gebruikt worden om populaties op te splitsen naar verschillende sociale subgroepen.
De databanken die zullen worden bestudeerd kunnen als volgt worden onderverdeeld:
- Databanken met betrekking tot het aandeel van voeding in de totale budgetbesteding en m.b.t. aankoop van specifieke voedingsmiddelen(groepen) in het bijzonder (op het niveau van huishoudens);
- Databanken met betrekking tot consumptie van voedingsmiddelen op individueel niveau (zowel kwantitatief als kwalitatief);
- Databanken met betrekking tot het gehalte aan nutriënten in voedingsmiddelen;
- Databanken met betrekking tot concentraties van contaminanten in voedingsmiddelen in verschillende vormen (gewassen, geschild, gekookt...);
- Databanken met prospectieve gegevens m.b.t. de relatie voeding en morbiditeit/mortaliteit.
2) Algemene doelstellingen
I. Het doel van het onderzoek is in een eerste fase het identificeren, expliciteren en kwantificeren van mogelijke verschillen tussen verschillende sociale klassen in de algemene Belgische bevolking in aankoopgedrag van voedingsmiddelen en in de consumptie van voedingsmiddelen. Op basis van de bestaande literatuur hierover zal in een eerste fase bestudeerd worden hoe al deze variabelen kunnen in rekening gebracht worden in modellen m.b.t. sociale stratificatie. Op basis van deze variabelen zullen ook clusters van marginale groepen in de samenleving gedefinieerd worden.
II. Nadat in fase I een aantal verschillen tussen sociale subgroepen in onze samenleving in kaart gebracht zijn, is het de bedoeling om in een tweede fase aan de hand van simulatieonderzoek inzicht te verwerven in de mogelijkheden om de gevonden verschillen tussen sociale klasse (zowel op vlak van nutriënten als op vlak van contaminanten in de mate dat de gevonden verschillen relevant zijn voor de volksgezondheid) te corrigeren op basis van kwalitatieve interventies (vb. verrijking van voedingsmiddelen met bepaalde nutriënten, aanpassing van kwaliteitsnormen in productieprocessen, gezondheidspromotiecampagnes in het domein van de voeding, reglementering i.v.m. novel foods en functional foods etc) en kwantitatieve interventies (vb. prijsregulaties, economische maatregelen m.b.t. de beschikbaarheid van producten, etc).
III. In een derde fase van het onderzoek is het de bedoeling om na te gaan hoe de bevindingen uit fase één en twee maximaal kunnen gevaloriseerd worden door:
- Concrete aanbevelingen te formuleren ten aanzien van het beleid op basis van interpretatie van de resultaten tegen de achtergrond van de bestaande wetenschappelijke literatuur rond sociale stratificatie m.b.t. voeding en gezondheid;
- Aanbevelingen te formuleren aangaande de doorvertaling van de resultaten naar belangrijke maat-schappelijke belangengroepen die in de discussie moeten betrokken worden en inkleden van de resultaten op voor deze groepen aanschouwelijke wijze;
- Aanbevelingen formuleren m.b.t. noodzakelijk bijkomend wetenschappelijk onderzoek in dit domein en de design van dergelijke studies.
De specifieke taken van het PROJECT zijn de volgende:
A. Inventarisatie van databanken en onderzoek naar bruikbaarheid ervan.
A.1 Voor de verschillende databanken
- studie van de beschikbare variabelen (definitie, formaat, aggregatieniveaus,...) en van de compatib-liteit van deze variabelen door de verschillende databanken;
- modificaties van variabelen waar nodig;
- uniformsering formaat databank;
- specifieke datacleaning in functie van de noden van het project.
A.2 Exploratie van bruikbaarheid van de verschillende types variabelen in functie van het concept sociale stratificatie. Discussie van deze problematiek met begeleidingscommissie (ook op basis van bevindingen sub B).
B. Literatuuronderzoek
B.1 Doorgedreven inventarisatie van het bestaand onderzoek m.b.t. sociale ongelijkheid en voeding (aankoop en consumptie) in België en Europa en eventueel daarbuiten.
B.2 Bijkomende studie m.b.t. de beste statistische technieken m.b.t. de in het voorstel geplande modellen.
B.3 Grondige analyse van de verschillende modellen i.v.m. mechanismen van sociale stratificatie. Op basis daarvan ontwikkelen van de best mogelijke indicatoren voor sociale stratificatie in de Belgische databanken met mogelijke differentiëring naar verschillende types van indicatoren met daaraan gekoppeld verschillende niveaus van validiteit en interpretatie.
C. Fase I
C.1 Beschrijving van de verschillen tussen sociale klassen in aankoop en consumptie. Terugkoppeling van de resultaten naar de begeleidingscommissie.
C.2 Economische tijdreeksanalyses. Terugkoppeling van de resultaten naar de begeleidingscommissie.
C.3 Studie naar de consequenties van de sub C1 beschreven resultaten m.b.t. de potentiële impact van sociale stratificatie op voedingsgerelateerde gezondheidsuitkomsten.
C.4 Interim rapportering van resultaten fase I in samenspraak met D.W.T.C.
D. Fase II van de analyses, in functie van resultaten van fase I en na intensieve discussie hierover met begeleidingscommissie.
D. 1 Simulatieonderzoek m.b.t. zowel nutriënten als contaminanten in verband met de verschillende interventionele mogelijkheden i.v.m. voedingsgedrag (zie oorspronkelijk onderzoeksvoorstel)
D.2 Scenario analyses i.v.m. potentiële impact van prijsinterventies op de inname van nutriënten contaminanten en de link met gezondheid.
E. Fase III van het onderzoek: valorisatie op basis van de resultaten uit fase I en fase II en na grondige globale discussie van deze resultaten met de begeleidingscommissie:
- Formuleren van concrete aanbevelingen ten aanzien van het beleid op basis van interpretatie van de resultaten tegen de achtergrond van de bestaande wetenschappelijke literatuur rond sociale stratificatie m.b.t. voeding en gezondheid.
- Formuleren van aanbevelingen aangaande de doorvertaling van de resultaten naar belangrijke maatschappelijke belangengroepen die in de discussie moeten betrokken worden en inkleden van de resultaten op voor deze groepen aanschouwelijke wijze.
- Aanbevelingen formuleren m.b.t. noodzakelijk bijkomend wetenschappelijk onderzoek in dit domein en de design van dergelijke studies.
Sociale stratificatie in aankoop en consumptie van voedingsmiddelen en de potentiële impact daarvan op de volksgezondheid : eindrapport
Mathys, Christophe - Januszewska, Renata - De Henauw, Stefaan Gent : Academia Press, 2004 (PB6032)
Stratification sociale dans l'achat et la consommation d'aliments/moyens nutritionnels et l'impact potentiel de celle-ci sur la santé publique : résumé
Bruxelles : Politique scientifique fédérale, 2003 (SP1259)
[Om te downloaden]
Sociale stratificatie in aankoop en consumptie van voedingsmiddelen en de potentiële impact daarvan op de volksgezondheid : samenvatting
Brussel : Federaal Wetenschapsbeleid, 2003 (SP1260)
[Om te downloaden]
Social stratification in the purchase and consumption of food items and its consequences for public health : summary
Brussels : Science Policy Office, 2003 (SP1261)
[Om te downloaden]
Tabellen behorende bij de analyses consumptiedatabanken : annex eindrapport
Brussel : Federaal Wetenschapsbeleid, 2003 (SP1267)
[Om te downloaden]
Bibliografische referenties :
