Onderzoeksproject SO/02/023 (Onderzoeksactie SO)
De behoefte aan een grondige herziening van de EG-wetgeving inzake de coördinatie van sociale zekerheidsvoorzieningen werd reeds erkend in 1992 toen de Edinburgh Raad een vereenvoudiging van de coördinatiebepalingen eiste. In 1997 erkende de Europese Commissie (COM 97/586 final: An Action Plan for Free Movement of Workers) dat een modernisering en vereenvoudiging van de bepaling zich opdrong teneinde efficiënter en gebruiksvriendelijker te worden.
De EC organiseerde in alle lidstaten seminaries over de toepassing de Europese verordening inzake sociale zekerheid. Dit leidde tot de volgende twee resultaten:
1. Als een gevolg van deze seminaries stelde de Europese Commissie een voorstel op tot wijziging van de coördinatie inzake systemen (COM 1998 779 def. van 21/12/1998). Het voornaamste verschil tussen dit voorstel en de bestaande tekst inzake coördinatie is dat het voorstel de tekst met tweederde inkort. Een inspanning werd geleverd om de verschillende begrippen, regels, bepalingen en procedures te vereenvoudigen en te stroomlijnen. De basisprincipes echter blijven dezelfde. De voorgestelde wijzigingen hebben voornamelijk tot gevolg dat nieuwe rechten en plichten worden toegekend aan niet EG-onderdanen en dat een uitbreiding wordt voorzien van een lijst van de sociale zekerheidsrisico's onderworpen aan de coördinatieverordeningen.
2. Uit de seminaries kwam tot uiting dat alle partijen die geïnteresseerd zijn in de coördinatie van sociale zekerheid hierover niet voldoende geïnformeerd zijn. Dit is een onaanvaardbare situatie gelet op het feit dat een uitwisseling van ervaring en van kennis in dit gebied noodzakelijk is om het systeem te doen werken en te verzekeren dat het vrij verkeer van personen binnen de EU goed beschermd wordt. Voor de migrerende personen zelf is het van het allergrootste belang om over hun rechten en plichten ingelicht te worden en toegang te hebben tot de sociale zekerheidsuitkeringen in de lidstaat van tewerkstelling en woonplaats via de respectieve wettelijke instrumenten. Dit gebrek aan beschikbare informatie en uitwisseling tussen de verschillende partijen op Europees niveau en in de lidstaten heeft de commissie ertoe gebracht om eind 1999 een Europees observatorium inzake sociale zekerheid voor migrerende werknemers uit te bouwen. Een van de doelstelling is juist het verschaffen van een voortdurende accurate informatie over de toepassing van de EU-verordening 1408/71 en 574/72 in de lidstaten door de nationale sociale zekerheidsinstellingen en de rechtbanken. Dus het beginpunt van dit observatorium zijn de actuele coördinatiebepalingen en de nadruk ligt op de toepassing ervan in de lidstaten. Het aandachtspunt van dit initiatief is niet gericht op toekomstige of nieuwe ontwik-kelingen in verband met nationale sociale zekerheidstelsels noch op een mogelijke verandering van de EU-verordeningen.
Ons voorgesteld voorverkennend onderzoek van 12 maanden begint bij de rol van het huidig EG-beleid inzake de coördinatie van de sociale zekerheid, inclusief het recente voorstel van de Commissie voor nieuwe verordeningen en de rechtspraak van het Europees Hof van Justitie inzake het (beperkt) vrij verkeer van patiënten. Het bouwt verder op de grondvesten die werden gelegd door andere onderzoeksinitiatieven (zoals bv. de komende resultaten van het Observatoriumproject die tegen eind 2000 worden verwacht) en vult tegelijkertijd enkel hiaten in.
Bovendien zullen we de laatste ontwikkelingen en de bestaande plannen inzake de sociale zekerheidsstelsels in België en zijn buurlanden bestuderen om van elkaar te leren. Een bijzondere aandacht zal worden besteed aan de onderlinge relaties tussen sociale zekerheid, fiscaal recht, Europees recht en grensoverschrijdende mobiliteit. De hoofddoelstelling op lange termijn (na de voltooiing van het tweede gedeelte) is relevante beleidsadviezen te verschaffen aan de Belgische overheid en aan de sociale zekerheidsinstellingen over de beoogde materie. Verder zullen we aanbevelingen formuleren over de mogelijke bijdrage van de Belgische overheid in verband met de Europese beleidsvoering betreffende de coördinatie van de sociale zekerheid. Finaal zal worden onderzocht hoe de resultaten van het onderzoek van toepassing kunnen zijn voor de individuele migrerende werknemer in de breedste betekenis (met inbegrip van de studenten, de werkzoekende, de gepensioneerden, met een bijzondere aandacht voor de onderdanen van derdelanden en de bewoners van kandidaat-lidstaten). Het onmiddellijke resultaat van dit verkennend onderzoek is het opstellen van een onderzoeksplan voor een gedetailleerd en grondig onderzoek van 2 jaar door een multidisciplinair team van Belgische en andere Europese onderzoekers.
De specifieke taken van het PROJECT zijn de volgende:
A Europese Component
Het Europese onderzoeksonderdeel is een samenwerking tussen de vier onderzoekers onder supervisie van de Belgische Coördinator. De werkzaamheden beginnen met een opstartende workshop georganiseerd aan de UG onmiddellijk na de toekenning van het project. Het onder-zoeksplan en het tijdschema zullen er verder op punt gesteld worden. Het Europese onderzoeksluik omvat twee componenten en resulteert in een algemeen rapport over het onderzoeksthema.
A.1 Actuele situatie
Dit onderzoeksluik concentreert zich op de stand van zaken met betrekking tot de Europese regelgeving en rechtspraak op het vlak van sociale zekerheidscoördinatie. Het omvat drie onderdelen:
- analyse van recente wijzigingen in de coördinatiebepalingen
- overzicht van de lacunes in de coördinatiebepalingen
- overzicht recente relevante gevallenstudies
A.2 voorspelde ontwikkeling en toekomstplannen
Het tweede deel is in essentie toekomstgericht en omvat drie thema’s:
- toekomstige- en bestaande plannen
- onderzoek van voorstel van de Commissie voor nieuwe bepalingen
- interviews met spilfiguren
B Nationale component
Onderdeel B is in hoofdzaak een individueel onderzoek van de vier onderzoekers die de situatie analyseren vanuit hun eigen nationale context. Een gedetailleerd plan van de juiste onderzoeksafbakening zal besproken worden op de tweede workshop die georganiseerd wordt in de ge-bouwen van een partnerinstelling. Het onderzoek wordt gecoördineerd door onze Belgische expert terzake. Het onmiddellijke resultaat zijn de vier nationale verslagen die zullen verenigd worden in één enkel document. Samen met het Europese verslag van de eerste component zal dit dienen als basis van het verder onderzoek onder de derde component.
B.1 Vergelijkend onderzoek van de toepassing van de EG-reglementering in de vier landen (België, Duitsland, Frankrijk en Nederland)
B.2 Ontwikkelingen in de nationale context
In een tweede onderdeel zullen de vier experts een analyse maken van de recente wijzigingen in hun nationaal socialezekerheidsstelsel en de bestaande plannen tot wijziging. Aandacht gaat hierbij uit naar zaken zoals de creatie van nieuwe stelsels (bv. zorgverzekering) en hun consequenties voor de coördinatie van de sociale zekerheid, nieuwe financieringsmechanismen en de correlatie met de fiscale stelsels, de situatie van de grensarbeiders etc. Dit onderzoeksluik omvat drie volgende thema’s.
- Recente en toekomstige wijzigingen in de nationale socialezekerheidsstelsels
- Interrelatie met de nationale fiscale context
- Grensoverschrijdend verkeer
C Integratie en conclusie
Onderzoeksluik C is in hoofdzaak een taak voor de Belgische coördinator. De aandacht gaat uit naar die onderdelen waar zich voor de Belgische context relevante conclusies hebben afgetekend. Het uitwerken van een gedetailleerd werkplan van deze follow-up onderzoek vereist de samenwerking van de vier onderzoeksteams. Een derde en laatste workshop is voorzien voor het einde van het project. De basisdoelstellingen van deze bijeenkomst zijn de integratie van de verschillende resultaten van de verschillende werkpakketten, de omzetting ervan in beleidsaanbevelingen en het opstellen van een werkplan voor het onderzoek in de diepte. Dit seminarie zal doorgaan op de Universiteit Gent. Aansluitend zal een consistente samenvatting gemaakt worden van de uiteindelijke resultaten in het bijzonder bedoeld voor de beleidsmakers in België en een korte tekst in html formaat voor een verspreiding op het net.
C.1 Concluderend Onderzoek
Dit onderzoeksluik bouwt verder op de resultaten van de twee voorgaande componenten en richt zich op de volgende thema’s:
- Onderzoek van de gevolgen van wijzigingen op Europees niveau voor België
- Lessen van onze buurlanden
- Interafhankelijkheid : sociale zekerheid - fiscaal recht - EG-recht en grensoverschrijdend verkeer
- Gevolgen van wijzigingen in het Belgische reglementerend kader van de Europese context
C.2 Voorafgaande aanbevelingen
Onder dit projectluik worden de onderzoeksresultaten omgezet in concrete voorafgaande beleidsadviezen die verder worden uitgewerkt in het multidisciplinair vervolgonderzoek. Aandachtpunten zijn de mogelijke beleidsinitiatieven die kunnen worden genomen in de interne Belgische context op het niveau van federale overheid en op het niveau van de sociale zekerheid administratie en de mate waarin België kan bijdragen tot het Europees beleid betreffende de coördinatie van de sociale zekerheid. Ter verzekering van de praktische relevantie van het gevoerde onderzoek, zal verder onderzocht worden hoe de resultaten van het onderzoek kunnen verspreid worden onder de individuele migrerende werknemer in de ruimste zin van het woord.
C.3 Gedetailleerd onderzoeksvoorstel en werkplan voor grondig follow-up onderzoek
Het uiteindelijk resultaat van dit voorbereidend onderzoek is een gedetailleerd onderzoeksvoorstel en werkplan voor een multidisciplinair onderzoek.
Pour une meilleure coordination des régimes de sécurité sociale - première phase (2000/2001): phase préparatoire : résumé
Bruxelles : Politique scientifique fédérale, 2003 (SP1241)
[Om te downloaden]
Een betere coördinatie van de stelsels van sociale zekerheid - fase I (2000/2001): voorbereidende studie : samenvatting
Brussel : Federaal Wetenschapsbeleid, 2003 (SP1242)
[Om te downloaden]
A better Coordination of the Social Security Schemes - Phase 1 (2000-2001) : Preparatory Study : summary
Brussels : Science Policy Office, 2003 (SP1243)
[Om te downloaden]
Bibliografische referenties :
