Onderzoeksproject SO/03/024 (Onderzoeksactie SO)
Politici, journalisten maar ook wetenschappers hebben het vaak over ‘de kloof tussen de burger en de politiek’. Met die kloof wordt bedoeld dat politiek en samenleving niet goed op elkaar zijn afgestemd, dat politici zich bezig houden met thema’s waar de burgers niet van wakker liggen en dat de eisen en verzuchtingen van de burgers hun weg niet naar de politiek vinden. In wetenschappelijke termen zouden we zeggen dat de politieke agenda en de publieksagenda (te) ver uit elkaar liggen en dat de agenda setting dus niet voldoet. Mocht dat inderdaad het geval zijn, dan is dat een bijzonder belangrijke vaststelling. In een democratisch politiek systeem moet de politieke agenda gevoelig zijn voor veranderingen in opinies en bekommernissen van de bevolking. Een eventuele incompatibiliteit van de publieks- en politieke agenda’s, bedreigt onvermijdelijk de legitimiteit van het regime.
In eigen land werd nooit eerder een onderzoek naar agenda setting opgezet, noch vanuit de communicatiewetenschappelijke, noch vanuit de politicologische hoek, laat staan dat beide aspecten werden gecombineerd in een onderzoek, iets wat ook internationaal eerder uitzonderlijk is. Verspreid waren wel nogal wat Belgische onderzoeksgroepen reeds bezig met deelfacetten die bruikbaar zijn voor een omvattend agenda setting-onderzoek. Die onderzoeksgroepen werden voor dit onderzoek samengebracht. Het onderzoek kan dus in belangrijke mate steunen op reeds beschikbare data, maar er worden ook behoorlijk wat middelen geïnvesteerd in een nieuw aan te leggen databestand inzake de media-agenda. Data over massamedia zijn immers onmisbaar om de link te kunnen leggen tussen de verschillende agenda’s, vooral tussen de publieksagenda enerzijds en de politieke agenda en beleidsagenda anderzijds. In totaal hebben we een tiental agenda’s onderscheiden.
1. De publieksagenda, samengesteld uit diverse publieke opinieonderzoeken doorheen de jaren ’90, zoals Eurobarometer, World Values, ISPO-PIOP, European election studies.
2. De parlementaire politieke actualiteitsagenda, met de vragen en antwoorden en interpellaties in de Kamer.
3. De parlementaire legislatieve agenda, waarin de gestemde wetten en koninklijke besluiten zitten.
4. De begrotingsagenda
5. De agenda van de partijen (partijprogramma’s)
6. De regeerverklaringsagenda (regeerakkoorden)
7. De ministerraadsagenda (op basis van de ministerraadverslagen)
8. De media agenda, samengesteld uit de berichtgeving van twee TV-zenders per landsgedeelte, dagelijks gedurende de periode 1991-2000 en de voorpagina’s van drie respectievelijk twee krantentitels voor Vlaanderen en Wallonië over dezelfde periode
9. De Real World (indicatoren voor het reële belang van bepaalde thema’s, bijvoorbeeld stijgende criminaliteitscijfers en dergelijke)
10. De Middenveldsagenda, bestaande uit enerzijds een bestand van betogingen in de jaren ’90 en anderzijds de thema’s waarrond verscheidene middenveldorganisaties in de media komen.
Ter aanvulling van deze agenda’s zullen we ook casestudies doen, waarin meer in detail naar het agendasettingsproces wordt gekeken.
Buitenlandse onderzoeken geven aan dat het bijzonder belangrijk is om de verschillende soorten agenda’s met elkaar te combineren. De meeste bivariate onderzoeken waarbij slechts twee agenda’s met elkaar werden vergeleken, leverden een significante samenhang tussen die agenda’s op. Het beschikbare multivariate onderzoek suggereert echter dat die bivariate correlaties dikwijls slechts schijnverbanden zijn en dat de samenhang tussen de verschillende agenda’s in zijn geheel moet bekeken worden. Dat is ook het uiteindelijke doel van dit onderzoek in de Belgische context. Het eerste jaar van het onderzoek concentreren we ons op de mono-agenda-analyses, het tweede jaar op de bi-agenda-ananlyses, en in het laatste jaar brengen we alles samen voor de multi-agenda-analyses.
Politieke-agendasetting in België (1991-2000) : de moeilijke dialoog tussen publieke opinie, media en het politieke systeem = Mise à l'agenda politique en Belgique (1991-200) : le dialogue difficile entre l'opinion publique, les médias et le système politique
Walgrave, Stefaan - De Winter, Lieven - Nuytemans, Michiel Gent : Academia Press, 2005 (PB6136)
