Onderzoeksproject SO/10/037 (Onderzoeksactie SO)
Dit onderzoeksproject is de tweede stap in een project dat sociologen, juristen en filosofen afkomstig uit de vier Belgische Franstalige instellingen (FUSL, UCL, ULB, ULG) samenbrengt rond de gemeenschappelijke problematiek van normproductie.
De eerste stap (nu bezig) wordt gefinancierd door het FRFC (Fonds de la recherche fondamentale collective) (1998-2000) onder de titel "Transformaties van de reguleringsmodaliteiten van de staat als gevolg van de flexibiliteitvereiste". In deze eerste stap is het niet mogelijk de onderzoeksgebieden te financieren, men kan hiermee alleen nog maar transversale hypotheses opstellen op basis van bestaand onderzoek.
In de tweede stap zullen er verschillende typen veldonderzoek op specifieke gebieden samengebracht kunnen worden. De eerste hiervan zal handelen over mentale gezondheid (2001-2002). Dit project zou later (2003-2004) voortgezet moeten worden op andere gebieden, die ook geselecteerd worden omdat ze de recente evolutie in de wijze van bepalen en institutionaliseren van het gezondheidsbeleid kunnen helpen analyseren. In dit stadium heeft ons project drie doelstellingen (gerangschikt volgens hun belang):
1. Systematische verkenning van de recente wijzigingen op gebied van mentale gezondheid.
De keuze van dit gebied berust op de vaststelling dat het formeel uiterst representatief lijkt te zijn voor de evolutie in de contractualisering van opdrachten bij de overheid, en op het feit dat materieel gezien de verstrooiing van de problematiek over andere openbare actievelden een opvallend verschijnsel is van de laatste vijftien jaar. We verwachten dat het onderzoek drie aspecten van deze verandering belicht:
- het moet de geschiedenis van het veld sinds de jaren 60 in België natrekken door de evolutie van intra- en extramurale uitrustingen te onderzoeken;
- het moet een analytische beschrijving leveren over de verhouding tussen Staat en burgermaatschappij rond de concepten van "kruisregulatie" en "collectieve cognitieve hulpmiddelen";
- het moet een kritisch licht werpen op de nieuwe normalisatieproblemen waarmee de overheid op dit gebied te maken krijgt.
2. Werken met de actoren
Ingevolge de voornoemde ontwikkelingen zijn dringende vragen gerezen vanuit dit milieu betreffende de professionele identiteit, politieke rol, institutionele structuur, en ethische regels in het partnerschap. Het project zal de mogelijkheid bieden een groep deskundigen uit de sector en vorsers te verenigen om samen een leerproces door te maken dat zal leiden tot een rapport over het beleid van de geestesgezondheid in Franstalig België. Zo zal het onderzoek naast een wetenschappelijk verslag ook een tweede verslag opleveren waarin de bekommernissen van een groep deskundigen worden behandeld. Dit is het "change driven" aspect van het project.
3. Een methodologische verfijning van fundamentele hypotheses.
De centrale idee van het onderzoek is dat deze coördinatie en samenwerking van actoren mogelijk wordt gemaakt door hulpmiddelen voor kruis- (Crozier) en gezamenlijke regulatie (Reynaud) en door normatieve en cognitieve kaders op te stellen (Favereau). De methodologische doelstelling van het project is deze concepten empirisch operationeel te maken voor een begrijpende sociologische aanpak op concrete actievelden van de openbare instellingen. Ook dient het om de bijdrage te tonen van deze conceptualisering aan een nieuwe kritische theorie over de Staat, aangepast aan structuren van de postindustriële maatschappij en aangevuld met de bijdrage van de organisatie- en politieke sociologie en de filosofie.
De specifieke taken van het PROJECT worden als volgt verdeeld:
A. Reconstructie van het institutionele landschap en de evolutie op gebied van mentale gezondheid in ons land sinds 25 jaar. Opstelling van een historische tijdlijn + uitleg van de interne dynamiek van de beleidsvorming bij de overheid.
A.1 de grote fasen van de dynamiek van institutionalisering van de uitrustingen voor mentale gezondheid, benaderd met staatslogica (methode: gesprekken met actoren-informatiebronnen/grijze literatuur) (CERAP, ULB)
A.2 de grote fasen van de professionele dynamiek van de medewerkers aan mentale gezondheid, op basis van meningsuitingen in de beroepswereld (methode: gesprekken met actoren/grijze litteratuur) (CRIS, ULG)
B. Eerste analyse van de bestaande maatregelen: het instellen van maatregelen tegen pesten op het werk (CRIS, ULG)
B.1 Reconstructie van het ontstaan van de problematiek, met behulp van strategische analyse en een begrijpende sociologische aanpak, via casestudies.
B.2 Analyse van de cognitieve en normatieve categorieën van pesten, geproduceerd door de regeling in een nieuw actieveld van de overheid. Enquête bij de betrokken deskundigen.
C. Tweede analyse van bestaande uitrustingen: appartementen onder toezicht, of Begeleidingscentra, of een andere "klassieke" sector van de mentale gezondheid (gebied nog te bepalen) (CERAP, ULB)
C.1 Reconstructie van de vorming van compromissen tussen dirigerende elementen in het veld van mentale gezondheid (kritische en theoretische discussies over mentale gezondheid) en vereisten die voortvloeien uit verplichtingen van het overheidsbeheer
C.2 Analyse van de vormen van overheidstussenkomst (territorialisatie, partnerschap met deskundigen, evaluatie van overheidsacties, partnerschap met de verenigingswereld...)
D. Derde analyse van de bestaande maatregelen: de nieuwe beheersvormen voor toxicomanie (CRIS, ULG)
D.1 Op- en afbouw van nieuwe cognitieve categorieën ("hard gebruik van softdrugs" / "zacht gebruik van harddrugs"; onthouding versus gecontroleerd gebruik enz.)
D.2 Pluralisering van de juridische behandelingen; pluralisering van de medische behandelingen van de gebruiksvormen; monitoring van risico- en/of probleemgroepen.
E. Werkgroep met deskundigen (organisatie van een regelmatige cursus) (CPDR, UCL)
E.1. coöptatie van een groep
E.2. 10 vergaderingen over één jaar
F. Opstellen van rapporten
F.1 Het synoptische rapport van de onderzoeksresultaten ingezameld door de drie teams
F.2 Het bijkomstige verslag over het verloop van het onderzoek, in het Engels (CPDR, UCL)
F.3 Het verslag van de groep deskundigen (CPDR, UCL)
Santé mentale et citoyenneté : les mutations d'un champ de l'action publique : rapport final
De Munck, Jean - Genard, Jean-Louis - Kuty, Olgierd ... et al Gent : Academia Press, 2003 (PB6010)
Bibliografische referenties :
