Onderzoeksproject TA/00/06 (Onderzoeksactie TA)
Thema's
Vandaag is het verkrijgen van intellectuele eigendomsrechten uitgegroeid tot een van de voornaamste doelstellingen bij wetenschappelijk onderzoek en innovatie. Enige tijd geleden was het gebruikelijk dat wetenschappelijke kennis vrij beschikbaar gesteld werd binnen het openbare domein (open wetenschap), mede door het feit dat veel onderzoek uit openbare fondsen gefinancierd werd. Een verhoogde bescherming door intellectuele eigendomsrechten heeft bijdragen tot een steeds toenemende privatisering van onderzoek (gesloten wetenschap). Dit proces van eigendomsverwerving en exploitatie stelt onderzoeksinstellingen in staat om hun investeringen te recupereren en te verzilveren, waardoor commercieel waardevol onderzoek wordt aangemoedigd. Ondanks het stimulerende effect van octrooien op innovatie, bestaat er echter een groeiende bezorgdheid bij wetenschappers over de toegenomen rol van intellectuele eigendomsrechten als bepalende factor voor innovatie. Onderzoeksresultaten die het voorwerp uitmaken van octrooibescherming, zijn slechts bruikbaar indien men een licentie verwerft van de houder van het octrooi. Intellectuele eigendomsrechten leiden aldus tot een proliferatie van uitsluitingsrechten op innovatieve ontdekkingen en tot verhoogde toegangskosten tot wetenschap. Dit zou het ongewenste effect kunnen hebben dat octrooien op langere termijn het tempo van wetenschappelijk vooruitgang ondergraven. Meer specifiek kunnen brede, fundamentele octrooien ertoe leiden dat toegepast onderzoek ontmoedigd wordt. Door de cumulatieve aard van innovatie (nieuwe uitvindingen bouwen vaak voort op bestaande uitvindingen), moeten uitvinders vergunningen verwerven bij meerdere octrooihouders.
Hypothesen
Deze studie zal inzicht verstrekken in de mogelijke negatieve gevolgen van octrooien op cumulatieve technologieën en fundamentele uitvindingen. Er wordt ondermeer nagegaan in welke mate exclusieve eigendomsrechten het gebruik van ontdekkingen in het toegepast en verdergezet onderzoek bemoeilijkt. In de eerste orde bestaat dit onderzoek uit een aantal deelvragen:
(1) Bevorderen octrooien bepaalde
a. Welke soorten onderzoek worden het sterkt gestimuleerd binnen het huidige juridische beleid (octrooirecht, rechtspraak) en het bestaande innovatiebeleid (toelagen, infrastructuur)?
b. Welke zijn de obstakels waar toegepaste wetenschappers mee geconfronteerd worden?
(2) Hoe gaan uitvinders te werk om licenties te bekomen bij hun onderzoek? Leiden intellectuele eigendomsrechten tot marktconcentratie en overnames? Maken bedrijven inbreuken op de octrooiwetgeving? Welke creatieve stappen ondernemen uitvinders om octrooivoorwaarden na te leven?
Daarna zal de voorgestelde studie de rol van de overheid beschouwen in het licht van de ontwikkeling en de aanmoediging van een op intellectuele eigendommen gebaseerde economie in België. Dit segment bevat twee subniveaus:
(3) Welke zijn de beschikbare beleidsopties om onderzoek aan te sporen?
(4) Wat is de rol van de overheid: dient zij de spontane werking van innovatiemarkten verder aan te moedigen of eerder corrigerend op te treden (bijv. door regulering of publiek-private samenwerkingsverbanden)?
Doelstellingen
Deze studie zal inzicht verstrekken in de belangrijkste vragen omtrent de aangewezen ondersteuning van een op kennis gebaseerde economie in België. In welke mate worden onderzoekers aangemoedigd om vernieuwend onderzoek te verrichten? Worden onderzoeksinitiatieven voornamelijk gedreven door het bekomen van intellectuele eigendomsrechten? Bestaan in de huidige context voldoende aansporingen van onderzoeksuitvindingen of is overheidsinterventie aangewezen?
Methodologie
De huidige studie vindt plaats op basis van een samenwerking tussen economen, juristen en psychologen. Een multidisciplinaire benadering is noodzakelijk wegens de aard van het onderzoek. De basisstrategie die ten grondslag ligt aan dit project, bestaat uit een 'dubbele controle' van economisch en psychologische variabelen.
Enerzijds zullen bestaande economische gegevens verzameld worden omtrent transactiekosten, strategisch gedrag en marktstructuur. Hierbij poogt de studie een nauwkeurig beeld te verwerven met betrekking tot de impact van elk van deze parameters. Beschikbare economische gegevens betreffen onder meer conflicten tussen octrooirechten, de commerciële waarde van octrooien, de transactiekosten verbonden met het bekomen van één of meerdere octrooilicenties, de inhoud van octrooiaanvragen, het juridisch kader omtrent octrooibescherming, voorwaarden tot het bekomen onderzoeksbeurzen, de vrije beschikbaarheid van openbare databanken etc. Op basis van een voorspellingsmodel voor innovatie zullen beleidsimplicaties besproken worden en worden alternatieve opties in overweging genomen.
Anderzijds zullen de onderzoekers bij de uitvoering van het project peilen bij de relevante marktactoren in welke mate bovenstaande economische en juridische parameters een rol spelen bij de bevordering van innovatie. De psychologische gegevens worden verzameld door middel van anonieme vragenlijsten die voorgelegd worden aan alle relevante marktdeelnemers (onder meer ambtenaren betrokken bij technologieoverdrachten, houders van intellectuele eigendomsrechten, personeel van overheid en handelsverenigingen, wetenschappers, managers van farmaceutische firma's en biotechnologiebedrijven, evenals universitaire onderzoekers). In een eerste bevragingsronde zal dit onderzoek het subjectieve belang van elk van de eerder genoemde economische variabelen nagaan. In tweede fase zullen dezelfde marktdeelnemers verzocht worden om de belangrijkste gevolgtrekkingen van het model te beoordelen.
Een Optimaal Innovatiebeleid en Infrastructuur : eindrapport
Brussel : Federale Wetenschapsbeleid, 2007 (SP2032)
[Om te downloaden]
Een Optimaal Innovatiebeleid en Infrastructuur : bijlage
Brussel : Federale Wetenschapsbeleid, 2007 (SP2033)
[Om te downloaden]
Een Optimaal Innovatiebeleid en Infrastructuur : samenvatting
Brussel : Federale Wetenschapsbeleid, 2007 (SP2034)
[Om te downloaden]
Une politique optimale d'innovation et d'infrastructure : résumé
Bruxelles : Politique Scientifique fédérale, 2007 (SP2035)
[Om te downloaden]
