Onderzoeksproject TA/00/23 (Onderzoeksactie TA)
De doelstelling van REFBARIN is het nagaan van het effect van productmarkthervormingen en collectief arbeidsmarktoverleg op het innovatievermogen van Belgische ondernemingen in een geïntegreerd kader.
Concurrentiële productmarkten en een flexibele arbeidsmarkt worden beschouwd als twee belangrijke stimuli voor onderzoek en innovatie, die op hun beurt een belangrijke determinant van productiviteitsgroei en concurrentievermogen vormen.
Het specifieke kenmerk van de arbeidsmarkt voor de Belgische ondernemingen is het belang van collectief overleg voor het bepalen van lonen, arbeidsvoorwaarden en winst. Vakbonden zouden een negatief effect op het innovatievermogen hebben vanwege het 'hold-up' probleem. Anderzijds kunnen vakbonden ook innovatie stimuleren, bijvoorbeeld omdat de lonen voor de lagergeschoolden maximaal zijn bij de winstmaximaliserende innovatie-inspanning. Het 'hold-up' probleem zou eveneens geneutraliseerd kunnen worden door 'strategische innovatie' van oligopolistische ondernemingen die hun marktaandeel trachten te behouden. Productmarktliberalisering leidt tot nieuwe winstkansen maar ook tot nieuwe bedreigingen voor ondernemingen, die hierdoor worden gestimuleerd om te investeren en te innoveren. Bij belangrijke 'drempel'effecten lopen kleinere bedrijven, zoals de Belgische, echter het risico om gemarginaliseerd te worden in het licht van hun suboptimale ondernemingsschaal.
Het effect van collectief overleg en liberalisering wordt simultaan onderzocht in een geïntegreerd kader, zodanig dat hun interactie-effect niet wordt genegeerd. De vrijmaking van de productmarkten zou bijvoorbeeld op vakbondsverzet kunnen stuiten, indien de vakbonden vrezen dat deze een daling van de tewerkstelling of een verslechtering van de arbeidsvoorwaarden tot gevolg heeft. Eventueel zouden de vakbonden geneigd kunnen zijn om te proberen een zo groot mogelijk deel van de (netto-)winst naar zich toe te trekken, wanneer ze, door een substantieel marktaandeelverlies van de onderneming in een vrijgemaakte markt, vrezen voor het voortbestaan van de onderneming. Anderzijds kan de stimulans tot innovatie van de onderneming verhoogd worden, indien er zich een effectief 'hold-up' probleem stelt en de vrijmaking van de productmarkt tot een verzwakking van de vakbondsmacht leidt.
De methodologie van REFBARIN bestaat uit twee componenten.
1. Het econometrisch schatten van het effect van productmarkthervormingen en collectief arbeidsmarktoverleg op het innovatievermogen op sectoraal niveau, bestaande uit drie stappen :
1.1. het schatten van de vakbondsmacht en de vakbondsvoorkeur, en het bepalen van het regime van het collectief overleg bepaald, gebruik makend van de gegevensbanken van resultatenrekeningen en balansen van ondernemingen op Europees of nationaal niveau (Amadeus, Belfirst, Reach, Diane, Fame);
1.2. het bepalen van de indicatoren voor productmarkthervorming;, gebruik makend van de gegevensbanken van resultatenrekeningen en balansen van ondernemingen op Europees of nationaal niveau (Amadeus, Belfirst, Reach, Diane, Fame) en de reguleringsdatabanken van de OESO;
1.3. het schatten van het verband tussen productmarkthervormingen en het collectief overleg, en het innovatievermogen, rekening houdend met hun interactie-effecten en met de controlevariabelen geïdentificeerd uit de literatuur, in het bijzonder op basis van de EU-KLEMS-, STAN- en ANBERD-gegevensbanken;
2. Het verrichten van een aantal gevalsstudies voor enkele typische industrieën, in het bijzonder de voormalige publieke monopoliesectoren, maar eveneens de detailhandel.
De verwachte resultaten van REFBARIN zijn :
1. Het identificeren van het effect van productmarkthervormingen op het innovatievermogen, rekening houdend met de kenmerken van het collectief arbeidsmarktoverleg.
2. Het identificeren van het effect van collectieve onderhandelingen op het innovatievermogen, rekening houdend met de kenmerken van de productmarkten.
3. Het identificeren van de interactie-effecten van vakbondsmacht- en voorkeur, en productmarktliberalisering op het innovatievermogen.
4. Het bepalen van de land- of sectorspecifieke kenmerken van de relatie tussen het innovatievermogen, productmarktliberalisering en collectieve arbeidsmarktonderhandelingen. Door schattingen op nationaal niveau zal REFBARIN de relevantie van internationale heterogeniteit van het verband bepalen en zodoende, vanuit de optiek van het economisch beleid, de meest efficiëntie nationale voorbeelden identificeren.
5. Door de combinatie van econometrische schattingen en gevalstudies zal REFBARIN het verband tussen collectief overleg, productmarkthervorming en innovatie op verschillende niveaus analyseren, hetgeen bepaald wordt door gegevensbeschikbaarheid (meestal op sectoraal niveau) en de vraag naar gedetailleerde informatie (op bedrijfs- of vestigingsniveau).
Réforme des marchés des biens, régulation du marché du travail et capacité d’innovation des entreprises belges (REFBARIN) : résumé
Bruxelles : Politique scientifique fédérale, 2010 (SP2190)
[Om te downloaden]
Productmarkthervorming, collectief arbeidsmarktoverleg en het innovatievermogen van de Belgische ondernemingen (REFBARIN) : samenvatting
Brussel: Federaal Wetenschapsbeleid, 2010 (SP2191)
[Om te downloaden]
Product market reform, labour bargaining and innovativeness of Belgian firms (REFBARIN) : summary
Brussels : Federal Science Policy, 2010 (SP2192)
[Om te downloaden]
