Onderzoeksproject TA/00/30 (Onderzoeksactie TA)
Het voorliggende onderzoek focust zich op crossnationale en crossculturele patronen van vrouwelijke migratie en integratie in de Belgische samenleving. Specifiek zal het onderzoeksteam zich toespitsen op zes regionale groepen, relevant in het kader van vrouwelijke migratie: 1) Latijns-Amerikanen, 2) Oost Europeanen, 3) Post Sovjets, 4) Chinezen, 5) Zuidoost Aziaten en 6) Sub Sahara Afrikanen. Ondanks de globale feminisering van migratie en de stijgende aandacht voor de ervaringen van vrouwelijke migranten door internationale gerenommeerde organisaties zoals de Verenigde Naties en de Internationale Arbeidsorganisatie, blijft vrouwelijke migratie in Europa relatief onderbelicht. Zeker in België is weinig over de migratie- en integratie-ervaringen van vrouwen geweten. Het bestaande onderzoek beperkt zich tot slechts één dimensie van integratie zoals de arbeidsmarkt, of behandelt één specifieke migratievorm zoals huwelijksmigratie. Systematisch onderzoek naar de mechanismen en dynamieken van vrouwelijke migratie- en integratieprocessen in België blijft tot op heden onbestaande.
Het onderzoeksproject bestaat uit twee hoofdthema’s: migratie en integratie. Daaruit vloeien vier onderzoeksobjectieven, gecombineerd in onderstaand 2 x 2 schema: Objectieven aangaande migratie:
(1) Het in kaart brengen van de feminisatie van de migrantenpopulatie in België, aan de hand van bestaande kwantitatieve datasets. Meer bepaald zal de feminisatie naar nationaliteit, migratieregime en juridisch statuut uit de cijfers naar voor komen. Dit objectief wordt in een internationaal vergelijkend perspectief geplaatst;
(2) Aan de hand van bestaande en nieuwe kwalitatieve data het verduidelijken van de specifieke opportuniteiten, hindernissen en mechanismen die vrouwelijke migratie faciliteren dan wel verhinderen – zowel in de herkomstregio als in België – en inzicht verschaffen in de manier waarop (migratietrajecten, juridische statuten) de bovenvermelde zes regionale groepen naar België komen. In dit opzicht is er speciale aandacht voor de rol van (il)legale of semi-legale organisaties die de migratie van vrouwen in een stroomversnelling brengen (zoals huwelijksbureaus en mensenhandel).
Objectieven aangaande integratie:
(3) Op basis van bestaande kwantitatieve datasets socio-economische profielen (locatie, familiale situatie, arbeidsmarktpositie, deelname aan beleidsprogramma’s, enzovoort) van de zes bestudeerde groepen migrantenvrouwen construeren. Naast de analyse van reeds ontgonnen datasets uit voorgaand onderzoek, zullen bestaande maar ongeëxploreerde datasets aangeboord worden. Deze alternatieve datavergaring is noodzakelijk, gezien de relatieve onzichtbaarheid van (migranten)vrouwen in officiële statistieken;
(4) Aan de hand van bestaande en nieuwe kwalitatieve data verklaringen voorzien voor de integratieprocessen (sociale netwerken, arbeidsmarkt, gezinsleven, vrije tijd en politieke participatie) van de zes bestudeerde vrouwelijke groepen in de Belgische samenleving – rekening houdend diversiteit naar leeftijd, juridisch statuut, sociale netwerken, onderwijsniveau, arbeidsmarktsituatie.
In een vijfde onderzoeksobjectief (5) worden het migratie- en genderperspectief gecombineerd om de vrouwelijke migratie- en integratieprocessen beter begrijpbaar/ voorspelbaar te maken en om zodoende bij te dragen tot de theorievorming binnen de betreffende onderzoekstraditie.
Het onderzoek is doordrongen van een genderfocus ofschoon speciale aandacht uitgaat naar vrouwen. Meer bepaald zal het onderzoeksteam speciale aandacht hebben voor de complexe interactie tussen gender en migratie, namelijk de wijze waarop genderrelaties de migratie/ integratie van vrouwen bevorderen dan wel verhinderen en omgekeerd: de manier waarop migratieprocessen aanleiding geven tot socio-culturele veranderingen in genderverhoudingen. In dit opzicht zal de centrale rol van migrantennetwerken uitgediept worden. Gezien ook de intrinsieke verwevenheid van gender met het volledige migratie- en integratieproces – voor, tijdens en na migratie – zullen deze drie stadia onder de loep genomen worden. Dit gebeurt aan de hand van het theoretisch kader van Grieco & Boyd (1998). Tijdens elk stadium speurt dit kader naar verklarende genderspecifieke factoren voor migratie en integratie.
Het onderzoek combineert kwantitatieve en kwalitatieve onderzoeksmethoden. Deze multimethodische benadering beantwoordt aan aanbevelingen voor toekomstig gendergevoeligmigratieonderzoek, zoals gestipuleerd in het themanummer rond gender van de 'International Migration Review'(2006).
Onderzoeksobjectief 1 en 3 worden bereikt aan de hand van kwantitatieve onderzoeksmethoden. Het kwantitatieve luik maakt gebruik van bestaande databanken en bestaat uit twee grote delen: enerzijds de exploratie van bestaande databanken uit voorgaande onderzoeksprojecten van de vier partners (bijvoorbeeld het lopende project “Nouvelles Migrations et Nouveaux Migrants en Belgique” - NOMIBE, onderzoeksprogramma “Samenleving en Toekomst”, de projecten over huwelijksmigratie en over migrantenstudenten binnen het programma “Actie ter ondersteuning van de strategische prioriteiten van de Federale Overheid”, enz), anderzijds de verzameling en analyse van partieel nieuwe data, in de zin dat deze data reeds bestaan, maar nog niet eerder werden geëxploreerd in het kader van gendergevoelig onderzoek in België. De promoteren van de ULB en van de KU Leuven zijn verantwoordelijk voor dit kwantitatieve luik.
De verklarende opportuniteiten, hindernissen en mechanismen aangaande migratie en integratie – zowel in België als in de herkomstregio – komen in beeld aan de hand van kwalitatieve onderzoeksmethoden (objectieven 2 en 4). Het kwalitatieve onderzoeksluik bestaat uit drie grote delen: de analyse van bestaande kwalitatieve databanken uit bovenvermelde onderzoeksprojecten (UA en Ulg), rondetafelgesprekken met sleutelfiguren, en nieuwe kwalitatieve dataverwerving bij de zes bestudeerde regionale groepen. Afhankelijk van de betrokkenheid in het kwantitatieve luik, voert elke partner kwalitatief onderzoek uit bij één of twee van de zes groepen.
Naast de academische meerwaarde van het onderzoek, draagt het in de eerste plaats bij tot gender- en diversiteitsmainstreaming van het beleid. Het inzicht in de specifieke migratie- en integratie-ervaringen van vrouwen zal bijdragen tot het bevorderen van de emancipatie en integratie van vrouwelijke migranten en zal de onderzoekers beter toelaten om gendergerelateerde ongewenste neveneffecten van het migratie- en integratiebeleid te elimineren.
Verklarende factoren en dynamieken voor vrouwelijke migratie- en integratieprocessen in België: synthese
Brussel : Federaal Wetenschapsbeleid, 2011 (SP2242)
[Om te downloaden]
Factors and dynamics affecting and explaining female migration and integration in Belgian society: summary
Brussels : Scientific Policy, 2011 (SP2243)
[Om te downloaden]
Facteurs et dynamiques explicatifs des processus de la migration et de l’intégration des femmes en Belgique: synthèse
Bruxelles : Politique scientifique fédérale, 2011 (SP2244)
[Om te downloaden]
