Onderzoeksproject TA/00/39 (Onderzoeksactie TA)
Sinds het uitbreken van de overheidsschuldencrisis volgen de financiële markten de groei van de overheidsschuld binnen de Eurozone met argusogen, en wordt de houdbaarheid van die schuld nauwlettender in de gaten gehouden. België, dat kampt met één van de hoogste schuldratio’s binnen Europa, kan hier onmogelijk aan ontsnappen. Tot nog toe kon België met puike economische prestaties de buitenlandse beleggers blijven overtuigen. Maar de aanslepende politieke impasse en de daarmee samenhangende onzekerheid wat betreft mogelijke hervormingen beginnen toch hun tol te eisen. De voorbije maanden nam de spread op Belgisch overheidspapier toe. De vraag naar de houdbaarheid van de Belgische overheidsschuld is daarom en inzicht in de bepalende factoren ervan is daarom een topprioriteit geworden voor Belgische beleidsmakers.
Die houdbaarheid hangt in hoofdzaak af van twee inter-agerende variabelen de financieringskost, d.i. de interestvoet en de economische groei. Er bestaat heel wat literatuur over beide bepalende factoren, maar die gaat meestal de uit van (gekend veronderstelde) lange termijn en gemiddelde waarden van interest- en groeivoeten. De crisis legde echter de onzekerheid en het fluctuerende karakter van die interestvoet bloot.
Het doel van dit project is dan ook het opzetten van een algemene analyse van de houdbaarheid van de Belgische staatsschuld, met bijzondere aandacht voor de factoren die de (her)financieringskost van de schuld in de toekomst zullen beïnvloeden. Daarom zullen we focussen op die bronnen van onzekerheid die te maken hebben met lange termijn evoluties en mogelijke institutionele hervormingen. Meer concreet zal het onderzoek zich toespitsen op i) de gevolgen van de vergrijzing, ii) de daarmee samenhangende verandering in het spaargedrag van gezinnen en iii) de mogelijke impact van hervormingen richting meer fiscaal federalisme.
We werken deze algemene doelstelling uit langs twee onderzoekslijnen, elk met duidelijke afgelijnde onderzoeksvragen.
Een eerste onderzoekslijn gaat dieper in op de impact van de vergrijzing op de openbare financiën. We leggen hierbij het accent op regionale verschillen in de demografische evolutie (een aspect dat vanzelfsprekend ook essentieel is in de tweede onderzoekslijn), en op de impliciete verplichtingen van de overheid. We gaan verder dan de bestaande analyses van directe effecten van de vergrijzing op de overheidsuitgaven, door het verband tussen de demografische evolutie van België en de houdbaarheid van de staatsschuld in kaart te brengen. We proberen zicht te krijgen op de demografische evolutie in België, de mogelijke invloed hiervan op het spaargedrag van gezinnen en, via de risicopremie, op de houdbaarheid van de schuld. Er is inderdaad evidentie dat landen met aanhoudende en grote tekorten op hun lopende rekening, en dus met een lage spaarquote, hun herfinancieringkost op internationale, financiële markten zien toenemen. Als de demografische evolutie het sparen positief zou beïnvloeden, zou dat dus wel eens de herfinanciering van de overheidsschuld kunnen vergemakkelijken en de druk van een hoge overheidsschuld verlichten. Maar als de demografische evolutie een negatieve invloed uitoefent op het spaargedrag, dan krijgen we te maken met het tegenovergestelde effect.
In de tweede onderzoekslijn bestuderen we de impact van hervormingen richting meer fiscaal federalisme op de houdbaarheid van de overheidsschuld. We hebben daarbij niet enkel oog voor de gevolgen van deze hervormingen voor gewesten en gemeenschappen, maar ook voor de federale staat. We gaan na wat dergelijke belangrijke fiscale hervorming kan betekenen voor de Europese engagementen die België aanging (het Stabiliteits- en Groeipact), alsook of deze hervorming eventueel de houdbaarheid zelf van de overheidsschuld in het gedrang brengt. In deze onderzoekslijn gaan we daartoe de Bijzondere Financieringswet modelleren in een flexibele setting zodat, mits enige vereenvoudiging, de verschillende in omloop zijnde voorstellen tot hervorming kunnen geëvalueerd worden. Bovendien plannen we daarbij om ook empirische schattingen van interregionale externaliteiten en fiscale concurrentie in de analyse te integreren.
Belgian debt sustainability: regional, federal and European perspectives (BELDEBT) : final report
Alcidi, Cinzia - Artige, Lionel - Busse, Mthias ... et al Brussels : Belgian Scientific Policy, 2015 (SP2632)
[Om te downloaden]
