Onderzoeksproject DR/77 (Onderzoeksactie DR)
Beschrijving
Doelstelling
Alcoholgebruik resulteert in een hoeveelheid aan vermijdbare medische, psychologische en sociale schade, verwoeste levens en voortijdige overlijdens (Hastings & Angus, 2009; Anderson et al., 2012; WHO, 2014). Gedurende de voorbije jaren, groeide de marketing voor alcohol enorm (Jernigan, 2001). Zowel longitudinale studies (langetermijneffecten) (Anderson et al., 2009, Smith & Foxcroft, 2009), als experimentele studies (effecten op korte termijn) (Koordeman et al., 2009) geven aan dat de blootstelling aan alcoholreclame leidt tot problematisch alcoholgebruik bij jongeren. Deze reclame maakt het ook moeilijker voor verslaafden om nuchter te blijven omdat een groter volume aan alcoholreclame met een sterkere drang tot alcoholconsumptie wordt geassocieerd.
Aangezien alcohol marketing één van de mogelijke determinanten voor alcoholconsumptie en alcohol-gerelateerde schade is, speelt de regulering van alcohol marketing een belangrijke rol in het ontwikkelen van een beleid dat (jonge) mensen beschermt tegen blootstelling aan alcoholreclame en het alcoholgebruik dat hieruit voortkomt. Het algemene doel van deze studie is dan ook om bij te dragen aan een beter begrip van de sterktes, zwaktes en voorwaarden van het Belgische systeem voor de regulering van alcohol in het licht van bestaande kennis in dit domein. Meer specifiek, beschrijft deze studie de regulering in België en het systeem dat deze regulering ondersteunt (wettelijke context, klachtensysteem, sancties, monitoring…). Naast beschrijven, evalueert het onderzoek dit systeem ook kritisch. Op basis van de haalbaarheid en de effectiviteit van alternatieve beleidsopties en interventies (bijv. bans op alcoholreclame, kader voor co-regulering,…) zoals beschreven in Europese studies, is het doel van het project om een “best fit” design voor België te ontwikkelen dat zowel met de specificiteit van de Belgische context alsook met de visie van alle betrokken belanghebbenden rekening houdt.
Meer specifiek, vergelijkt het project alternatieve systemen in andere Europese landen en onderzoekt het hun sterktes, zwaktes en noodzakelijke voorwaarden. Bij deze vergelijking houdt het project rekening met de specificiteit van de Belgische context. Zo besteedt het aandacht aan de specifieke culturele en sociale praktijken en de context-gebonden implicaties en grenzen. Bovenstaande doelstellingen worden in deze onderzoeksvragen vertaald:
(1) Hoe is alcohol marketing in België gereguleerd?
(2) Hoe is de alcohol marketing in (6) andere Europese landen gereguleerd?
(3) Wat zijn de voor- en nadelen van elk van deze (alternatieve) reguleringssystemen?
(4) Welk systeem voor regulering kan worden beschouwd als een “best fit design” voor België, rekening houdend met de specificiteit van de Belgische context en de visie van alle betrokken belanghebbenden?
Methodologie
De literatuurstudie omvat drie opeenvolgende fases:
(1) Een overzicht van alcohol marketing regulering in België. Het doel van dit eerste deel is om de nationale wet- en regelgeving en de regelgeving op het niveau van de Franstalige, Nederlandstalige en Duitstalige Gemeenschap te documenteren alsook de handhaving ervan te evalueren en rapporteren. Dit laatste houdt een analyse in van alle reclameboodschappen waarbij de mate waarin ze de vigerende regelgeving nakomen werd geëvalueerd (2010-2015).
(2) Een overzicht van de regulering van alcohol marketing in 6 Europese landen. Het doel van dit deel van de literatuurstudie is om de voor-en nadelen van verschillende bestaande modellen voor regulering in detail te beschrijven. Deze studie focust op zes Europese landen, waarvan de regelgeving de diversiteit in regulering van alcohol marketing illustreert: Noorwegen, Polen, Nederland, Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Finland.
(3) Het ontwikkelen van een kader om de effectiviteit van een beleid rond alcohol marketing te onderzoeken. Het overzicht van de regulering van alcohol in België en de 6 andere Europese landen wordt gebruikt om ‘evidence-based’ criteria te identificeren voor de ontwikkeling van een effectief beleid rond alcohol marketing. Bij dit proces maakt de onderzoeksploeg gebruik van het model van De Bruijn et al. (2010) dat focust op de rol van volumerestricties, inhoudelijke restricties, en een ondersteunend systeem van regelgeving. Op basis van deze criteria, zullen de systemen voor regelgeving in België en in de 6 Europese landen kritisch worden geanalyseerd.
Ter aanvulling van deze literatuurstudie (1-2-3), worden verkennende interviews met internationale experten uitgevoerd. Deze gesprekken (face-to-face of via Skype) vullen de omvattende literatuurstudie en het evaluatiekader van onze studie verder aan en vormen mee de basis voor de dataverzamelingsfase. Sleutelfiguren worden in nauwe samenwerking met de onderaannemers van deze studie (VAD vzw en Univers Santé asbl) geïdentificeerd en geraadpleegd.
De eigenlijke dataverzameling bestaat uit diepte-interviews en een kleinschalige vragenlijst waarbij naar de visie van Belgische belanghebbenden wordt gepolst. Deze fase bouwt verder op de verkenning en identificatie van de voor- en nadelen van alternatieve systemen voor regulering. Via diepte-interviews en een kleinschalige vragenlijst, maakt deze studie een goed geïnformeerde (‘evidence-based’) heroverweging van de huidige regulering in België mogelijk (ong. 20 tot 25 interviews). De dataverzameling is gebaseerd op internationaal gevalideerde instrumenten, zoals het kader ontwikkeld door De Bruin et al. (2010).
Verwachte resultaten
Het project draagt bij tot de bestaande wetenschappelijke kennis over marketing van alcohol en de impact ervan. Ondanks een groeiende literatuur over alcohol marketing en zijn effecten, focussen slechts weinig studies diepgaand op de regelgeving die het adverteren en marketing van alcohol betreft. Uitzonderingen zijn de recente comparatieve studies op niveau van de Europese Unie en internationaal niveau in het kader van het ELSA (Enforcement of National Laws and Self-Regulation on the Advertising and Marketing of Alcohol) project (2005-2007) of het Focus on Alcohol Safe Environments (FASE) project (2008-2009). Deze studie wil een significante bijdrage aan het begrijpen van de effectiviteit van specifieke systemen van regulering van alcohol marketing leveren. Het project doelt daarbij om het kader om dit beleid te evalueren te optimaliseren. Via monitoring en een kritisch assessment van het Belgische systeem in het licht van bestaande studies wordt dit doel verwezenlijkt.
Begrip van de functie van reclame en de impact van het systeem van regulering is essentieel in het uitwerken van een coherent beleid rond volksgezondheid. Deze studie wijst op de mate van effectiviteit van verschillende opties voor beleid op verschillende niveaus van regulering. Vanuit een gezondheidsperspectief moet er een evenwicht gevonden worden tussen de economische en libertaire belangen enerzijds, en de nood om burgers, en meer specifiek jongeren, te beschermen. Beleidsmakers worden meer en meer uitgedaagd om het onderwerp alcohol marketing en jongeren op de agenda te plaatsen en om actie te ondernemen om de blootstelling van jongeren aan alcoholreclame te verminderen. Rekening houdend met het belang van de steun van alle belanghebbenden voor de verschillende beleidsopties, informeert dit project beleidsmakers over de achtergrond en implicaties alsook de effectiviteit van modellen voor de regulering van alcohol marketing in België en de Europese Unie. Op deze manier dragen de resultaten van dit project bij tot het ontwikkelen van een effectievere, evidence-based, gezondheids- en preventiestrategie voor de samenleving, op voorwaarde dat beleidsmakers bereid zijn om met de wetenschappelijke bevindingen en beleidsaanbevelingen van dit onderzoek aan de slag te gaan.
Évaluation des modèles alternatifs de publicité de l'alcool de régulation en Belgique ALMOREGAL : résumé
Decorte, T. - Kramer, R. - Vlaemynck, M. ... et al. Bruxelles : Politique Scientifique fédérale, 2019 (SP2805)
[Om te downloaden]
Assessment van alternatieve modellen voor de regulering van alcohol marketing in België (ALMOREGAL) : samenvatting
Decorte, T. - Kramer, R. - Vlaemynck, M. ... et al. Brussel : Federaal Wetenschapsbeleid, 2019 (SP2806)
[Om te downloaden]
Assessment of alternative models of regulation alcohol marketing in Belgium (ALMOREGAL) : summary
Decorte, T. - Kramer, R. - Vlaemynck, M. ... et al. Brussels : Belgian scientific Policy, 2019 (SP2807)
[Om te downloaden]
Assessment of alternative models of regulation alcohol marketing in Belgium (ALMOREGAL) : final report
Decorte, T. - Kramer, R. - Vlaemynck, M. ... et al. Brussels : Belgian scientific Policy, 2019 (SP2808)
[Om te downloaden]
