| Source DB | nl |
|---|
| Institution | KU Leuven |
|---|
| Code | d8292f76-fda7-4742-8807-e89917cf8f26 |
|---|
| Unit | a8d9a69e-c691-4fe4-a9aa-87583594dd01
|
|---|
| Begin | 10/1/2015 |
|---|
| End | 12/8/2020 |
|---|
| title fr |
|
|---|
| title nl | De betrokkenheid van de reguliere clerus in Vlaanderen bij de collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog
|
|---|
| title en | The Involvement of the regular clergy in Flanders in the collaboration with the occupying forces during the Second World War
|
|---|
| Description fr |
|
|---|
| Description nl | In dit doctoraatsproefschrift wordt de betrokkenheid van de reguliere clerus bij de collaboratie in Vlaanderen tijdens de Tweede Wereldoorlog onderzocht. Verkennend onderzoek maakte duidelijk dat een benadering die louter focust op bepaalde handelingen van collaboratie weinig resultaat oplevert. In het voetspoor van historica Aline Sax werd daarom geopteerd voor een motivatiegerichte benadering. Aan de hand van enkele motieven tot collaboratie werd een analytisch kader opgesteld om het bronnenmateriaal te interpreteren. De besproken motieven zijn collaboratie vanuit (1) een verlangen naar een katholieke nieuwe orde, (2) Vlaams- en/of Diets-nationalisme, (3) anticommunisme, (4) anti-Joodse sentimenten, (5) esthetische overwegingen en (6) amicale en familiale banden met het collaboratiemilieu. Naast een analyse van ideologische en daadwerkelijke steun van religieuzen aan de collaboratie, maakt dit motievenkader het ook mogelijk een antwoord te formuleren op een van de belangrijkste vragen in het maatschappelijke debat over de collaboratie: in welke mate hebben religieuzen vóór de oorlog bijgedragen aan een geestelijk klimaat waarin het zaad van de collaboratie tijdens de oorlog een vruchtbare grond vond? De gekozen motieven worden vervolgens toegepast op drie religieuze ordes: de minderbroeders-franciscanen, de minderbroeders-kapucijnen en de dominicanen. In de drie hoofdstukken waarin deze ordes afzonderlijk behandeld worden, wordt telkens eerst hun spirituele en institutionele achtergrond besproken, evenals hun evolutie tijdens het interbellum. In het bijzonder wordt hierbij aandacht geschonken aan de receptie binnen de religieuze instituten van bepaalde sociaal-politieke vraagstukken, zoals de Vlaamse kwestie. Wat betreft het eerste motief, het verlangen naar een katholieke nieuwe orde, zien we dat onder religieuzen de interesse voor – of in sommige gevallen zelfs het gedweep met – rechts-autoritaire regimes aan het einde van de jaren dertig afneemt, wanneer de incompatibiliteit met het katholicisme wordt ingezien. Diegenen die toch bereid bleken tot een kerkelijke aanpassingspolitiek tegenover het bezettingsregime, deden dit vanuit autoritaire sympathieën en een wantrouwen tegenover de klassieke katholieke zuil. Het tweede motief, Vlaams-nationalisme, levert een belangrijk verschilpunt op tussen de drie ordes. Waar de franciscanen eerder gematigd bleven inzake de Vlaamse kwestie, bemoeilijkte een observantiebeweging onder de kapucijnen enig politiek engagement. De dominicanen daarentegen profileerden zich op de Vlaamse kwestie, wat leidde tot een instroom van radicale jongeren en – in een aantal gevallen – sympathie voor de collaboratie, in de hoop dat de bezetter Vlaanderen onafhankelijk zou maken. Het anticommunisme was als motief helemaal niet zo dominant aanwezig als meestal wordt aangenomen. Zo was enkel bij de dominicanen sprake van een georganiseerd anticommunistisch apostolaat. Sympathie voor de collaboratie uit anti-Joodse of uit esthetische overwegingen was eveneens zo goed als afwezig. De netwerkdimensie van de collaboratie wordt verder uitgediept door de steun van religieuzen aan vervolgde collaborateurs onder de loep te nemen. Naast een uiting van christelijke caritas was deze steun ook dikwijls amicaal of familiaal gemotiveerd, en in sommige gevallen zelfs een uiting van een gedeelde politieke overtuiging. Bij de opname van personen uit het collaboratiemilieu was een persoonlijk of familiaal beladen oorlogsverleden geen bezwaar; de cruciale vraag was of iemand al dan niet geschikt was voor het religieuze leven.
|
|---|
| Description en | In this doctoral dissertation, the involvement of the Flemish regular clergy in the collaboration with the occupying forces during the Second World War is investigated. A first exploration of the topic revealed that an approach focussing on concrete acts would not be very productive. Considering this, we opted for an approach focussing on motivation, based on the historical work of Aline Sax. An analytical framework, based on a series of motives, was created for the interpretation of the source material. Those motives are: collaboration out of (1) a desire for a Catholic New Order, (2) Flemish or Pan-Dutch nationalism, (3) anti-communism, (4) anti-Jewish sentiments, (5) esthetical appreciation and (6) family or friendly connection with the collaboration movement. This framework based on motivations does not only permit an analysis of the ideological and actual support of religious to the collaboration, but also the formulation of an answer to one of the most important questions in the societal debate about the collaboration: to which degree did religious before the war contribute to an intellectual climate that proved to be a fertile soil for the seed of the collaboration during the war? Next, the selected motives are applied to three religious orders: Franciscans, Capuchins and Dominicans. In the three chapters discussing these respective orders, their spiritual and institutional background is discussed first, as well as their evolution in the interwar period. Attention is given especially to the reception of major social and political issues within the religious institutes, such as the Flemish question. With regard to the first motive, the desire of a Catholic New Order, we see that the interest in right wing authoritarian regimes among religious faded away at the end of the thirties, when the incompatibility with Catholicism had become very clear. Those who were willing to hold on to an ecclesiastical politics of accommodation towards the occupier, were motivated by authoritarian sympathies and a distrust towards the Catholic pillar. The second motive, Flemish nationalism, shows an important difference between the three orders. Whereas the Franciscans took a more moderate stance in the Flemish question, political commitment among the Capuchins was complicated by a religious observant movement. The Dominicans on the other hand profiled themselves on the Flemish question, resulting in an influx of radical youngsters and, in some cases, sympathy for the collaboration, hoping that the occupying forces would give Flanders its independence. Anticommunism was not as important as a motive as is generally assumed. Only in the Dominican Order an organised anti-communist apostolate can be shown to have existed. Sympathy for the collaboration out of anti-Jewish or esthetical considerations was equally virtually absent. The network dimension of the collaboration is addressed by researching the support of religious to persecuted collaborators. Beside an expression of Christian charity, this support was often also motivated by family or friendship bonds, and in some cases even an expression of shared political convictions. As regards to the integration in the religious institutes of persons coming from a collaboration background, we see that a fraught personal or familial past formed no objection. The crucial question was whether or not someone was suitable for religious life.
|
|---|
| Qualifiers | - Church history - Collaboration during the Second World War - History of religious orders and congregations - History of the Flemish movement - |
|---|
| Personal | Vanysacker Dries, Lamberigts Mathijs, Milh Anton |
|---|
| Collaborations | |
|---|
