Onderzoeksproject DR/01 (Onderzoeksactie DR)
1. Doelstellingen
De "Beleidsnota van de Federale Regering i.v.m. de drugproblematiek" (Ministerie van Volksgezondheid, januari 2001) beoogt de conclusies van de Consensusconferentie betreffende substitutiebehandelingen (Gent, 1994) om te zetten in afdwingbare wetgeving. Deze nota preciseert onder andere dat men een beleid dient te hanteren dat gebaseerd is op wetenschappelijk onderzoek. De huidige juridische leemte heeft immers geleid tot de ontwikkeling van zeer uiteenlopende praktijken op dit vlak die geëvalueerd moeten worden.
Het huidig onderzoek heeft tot doel de verschillende praktische modaliteiten te bestuderen die toegang verschaffen tot ambulante substitutiebehandelingen, namelijk:
1) geneesheren met privé consultatie;
2) geneesheren georganiseerd in een zorgverleningsnetwerk ;
3) ambulante instellingen gespecialiseerd in de begeleiding van personen met een drugafhankelijkheid (ontwenningscentra) ;
4) de Medisch-Sociale Opvangcentra voor druggebruikers (MSOC) - Een gedetailleerde evaluatie van deze centra is reeds doorgevoerd in opdracht van DWTC (1.)
Het huidige project situeert zich in het verlengde van het evaluatieonderzoek van de MSOC's.
2. Programma
Er werden drie geografische 'pilootgebieden' weerhouden voor dit onderzoek: de provincie Henegouwen (voor Wallonië), de provincie Limburg (voor Vlaanderen) en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het onderzoek loopt van 1 augustus 2002 tot 30 september 2003.
Taak 1: Kritische en vergelijkende analyse van de juridische situatie en van de wetenschappelijke literatuur in België, Frankrijk en Nederland: De eerste taak bestaat uit het schetsen van de huidige situatie op het vlak van substitutiebehandelingen in België, meer bepaald door een vergelijking te maken met de situatie in andere landen. Er werd specifiek voor Frankrijk en Nederland gekozen, enerzijds vanwege hun geografische en culturele nabijheid, en anderzijds omdat deze landen eigenlijk twee antithetische modellen hanteren. Het is de bedoeling om te komen tot een synthese van regels van 'een goede therapeutische praktijk' en van de geldende wettelijke kaders.
Taak 2: Algemene inventaris van geneesheren met een privé-kabinet die substitutiebehandelingen toepassen in de geografische pilootgebieden (Prov. Henegouwen, Brussel-Hoofdstad, Prov. Limburg): Alle privé gevestigde geneesheren worden gecontacteerd door middel van een schriftelijke vragenlijst in de Provincie Henegouwen, in de Provincie Limburg en in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De verkregen informatie maakt een identificatie mogelijk van de geneesheren die substitutiebehandelingen toepassen, hun aantal en het aantal patiënten in behandeling bij deze geneesheren. Het is de bedoeling om in elk gebied een steekproef samen te stellen van artsen die substitutiebehandelingen in hun privé-kabinet toepassen, met het oog op de verdere onderzoeksopdrachten.
Taak 3: Kwantitatieve en kwalitatieve evaluatie van de substitutiebehandelingen in de instellingen en bij de geneesheren met een privé-kabinet: Er zal een kwantitatieve en kwalitatieve evaluatie doorgevoerd worden van substitutiebehandelingen vanuit een steekproef van instellingen en geneesheren.
Wat betreft de kwantitatieve benadering: Verzamelen van gegevens over de instellingen via het Monitoring Area Phase System (MAPS) en de Treatment Unit Form (TUF).
Doelstellingen: het identificeren van de types van voorzieningen, de organisatorische kenmerken, de therapeutische modaliteiten, de inclusie- en exclusiecriteria van behandeling voor patiënten. Vragenlijsten en databanken die reeds door de instellingen gebruikt worden, zullen ook voor dit onderzoek aangewend worden als complementaire indicatoren, alsook voor het samenstellen van representatieve steekproeven van patiënten.
Op dat ogenblik en eveneens zes maanden later: verzamelen van gegevens over de steekproeven van patiënten (test - retest), met behulp van de Addiction Severity Index (ASI) ("EuropASI" in het Nederlands, "IGT" in het Frans), en Quavisub.
Doelstellingen: het bestuderen van de medische situatie, de situatie op het vlak van werk en sociale steun, het middelengebruik (alcohol / illegale drugs), de juridische situatie, de familiale achtergrond, sociale relaties, de psychiatrische situatie, de tevredenheid t.o.v. verschillende levensdomeinen, het relationeel en sociaal netwerk, het subjectief welzijn, de vaardigheden, de subjectieve schatting van de gezondheid en de levenskwaliteit.
Wat betreft de kwalitatieve benadering: Institutionele intervisie, intensief contact vanuit de algemene benadering van het actieonderzoek (Cfr. evaluatie van de MSOC's). Tweemaandelijkse vergaderingen met de hulpverleners van de instellingen die participeren aan de evaluatie, en maandelijkse vergaderingen met de panels van geneesheren.
Doelstellingen: het definiëren, per instelling / panel, van de doelstellingen van de behandeling, van de factoren die bepalen welke doelgroep wordt toegelaten en welke niet, het evalueren van de therapeutische modaliteiten ("process research") en het identificeren van de factoren die bepalend zijn voor een "goede therapeutische praktijk".
In de loop van de drie laatste maanden van het onderzoek: In elk geografisch gebied zullen Focus Groups georganiseerd worden, met vertegenwoordigers van de instellingen van de steekproef en met de leden van de panels, om alle actoren te confronteren met de resultaten verkregen via de institutionele intervisies in elke instelling / panel.
Taak 4: Eindfase: Finalisatie van de Focus Groups, redactie van de eindrapporten (voorlopige eindresultaten en motivatieverslag voor een eventuele verlenging van het onderzoek), organisatie van een studiedag.
(1.) PELC I., DE RUYVER B., CASSELMAN J., MACQUET C., NOIRFALISE A. & AL. ; Evaluatie van de Medisch-Sociale Opvangcentra voor druggebruikers, Algemeen rapport, DWTC, Brussel, 2001
Les prises en charge par traitements de substitution en Belgique: développement d'un modèle d'évaluation des diverses filières de soins et des patients : résumé
Bruxelles : Politique scientifique fédérale, 2004 (SP1425)
[Om te downloaden]
Substitutiebehandeling in België: ontwikkelen van een model ter evaluatie van de verschillende types van voorzieningen en van patiënten : samenvatting
Brussel : Federaal Wetenschapsbeleid, 2004 (SP1426)
[Om te downloaden]
Développement d'un modèle d'évaluation des diverses filières de soins et des patients = Ontwikkelen van een model ter evaluatie van de verschillende types van voorzieningen en van de patiënten : rapport final
Brussel : Federaal Wetenschapsbeleid, 2011 (SP2449)
[Om te downloaden]
