Onderzoeksproject DR/02 (Onderzoeksactie DR)
Uitvoerend orgaan : Algemene Pharmaceutische Bond ( APB )
Voorwerp:
Analyse van de algemene situatie, nationaal en representatief, van de aflevering van methadon in de publieke officina.
Naar voor brengen van de epidemiologische aspecten van het gebruik van methadon, maar ook van de kwalitatieve dimensies van de ontmoeting dokter-patiënt-apotheker.
Practische oriëntatie naar een verbetering van de levenskwaliteit van de patiënten, alsook van die van de zorgverstrekkers.
Opstarten van een Observatorium van substitutiekuren (OSK), uitgaande van de gegevens die geregistreerd worden in de officina’s van alle regio’s van het land.
Gelijklopend daarmee zal een onderzoek gevoerd worden naar de perceptie van de rol van de officina-apotheker, en naar hetgeen hij zich zelf daarvan voorstelt en zijn houding tegenover toxicomanie en substitutiekuren. In functie van een op die manier getekende nationale cartografie van de aflevering, zal een locale en representatieve selectie van apotheken het eigenlijke Observatorium uitmaken, dat zal toelaten gegevens te verzamelen over de patiënten en de dokters die betrokken zijn bij de substitutiekuren, en vooral een continu evaluatieproces te ontwikkelen over de evolutie van de patiënten ten opzichte van diverse psycho-sociale dimensies.
Middelen:
In een eerste fase ontvangen alle officina’s van het land (n = 5000), aangesloten bij APB of OPHACO een werkset, te gebruiken om:
1. De aflevering van methadon te kwantifiëren (« algemene vragenlijst ») met onder andere een benadering van de stabiliteit/rotatie van de patiënten.
2. De situatie kwalitatief te evalueren.
Om de analyse van de interacties patiënt-dokter-apotheker toe te laten, werd een onderzoeksstrategie ontwikkeld , die niet alleen een evaluatie van de patiënt door de apotheker omvat (« specifieke » vragenlijst, ingevuld door de apotheker over de individuele patiënt), maar ook de kijk van de patiënt op zijn apotheker, op zijn dokter en op de therapeutische relatie die zich (al dan niet) ontwikkeld heeft.
Een meetinstrument van deze therapeutische alliantie wordt voorgesteld in de vragenlijst die door de patiënten zelf wordt ingevuld ("zelf-invul"vragenlijst). Dit laatste zeer gedetailleerd instrument laat toe het woord te geven aan de patiënten, en tegelijk zeer waardevolle gegevens te bekomen over de betrokken populatie. Bemerk dat een therapeutische relatie ook mogelijk is tussen de patiënt en zijn apotheker, relatie die tot op heden nog niet omlijnd is. Een relatie-index patiënt-apotheker zal uitgewerkt en getest worden in verder onderzoek door middel van het Observatorium in 2003.
De twee benaderingen die gekozen werden in de evaluatie, door de apotheker enerzijds, en door de patiënt anderzijds, werden in België nog nooit uitgewerkt.
3. De samenstelling van een representatief staal van officina’s toe te laten, het « Observatorium van substitutiekuren », om een meer diepgaande evaluatie te ontwikkelen, met name een opvolging van patiënten, waarbij elke patiënt op regelmatige tijdstippen geëvalueerd wordt.
4. De instrumenten voor de opvolging zullen uitgewerkt worden met de apothekers van het Observatorium.
Algemene opmerkingen en moeilijkheden:
Dit Onderzoek-Actie die de rol erkent van de officina-apotheker als gezondheidswerker, zal voor het beroep moeten verhelderen waar het om gaat in de « pharmaceutical care », waar de apotheker tijd besteedt aan raadgeving van de patiënt, en zich niet beperkt tot het puur afleveren van de behandeling.
De aflevering van methadon op medisch voorschrift, voor het merendeel uitgaand van een algemeen geneesheer, zoals die in België wordt toegepast, vereist originele onderzoeksinstrumenten, en het verzamelen van aangepaste gegevens.
Voor het aanbod aan substitutieve zorgen zoals het in België bestaat, is er geen evaluatiemodel voorhanden, hetgeen leidt naar het uitwerken van een specifieke onderzoeksstrategie.
De implicatie van de officina-apothekers in de evaluatie (nog zeldzaam, behalve een experiment in Glasgow), is een première in België, en daarom is het nog moeilijk de grenzen te bepalen van de gegevensinzameling door elke officina: tot waar is de apotheker in staat de situatie van de patiënt te evalueren?
Daarom is de studie zeer omvangrijk in de vraagstelling, juist om deze grenzen te bepalen. Het gevolg hiervan is een behoorlijk zware werklast voor de apotheker die deelneemt aan de studie. Vandaar zekere onvermijdelijke problemen bij de deelname aan de studie. Het zal dus nodig zijn ook de niet-deelnemers aan de studie te evalueren. Om de globale schatting van het aantal patiënten in behandeling zo juist mogelijk te benaderen zal een staalname gebeuren van de niet-deelnemers, met een nieuwe contactname (per brief of eventueel per telefoon). Een schatting die ook rekening houdt met dit deel van de populatie, maakt het uiteindelijk mogelijk een goede kwantitatieve schatting te bekomen van de omvang van de substitutiekuren in België.
De studie reikt verder dan de louter kwantitatieve analyse van de aflevering van methadon, maar stelt ook een kwalitatieve analyse voor van de impact van deze aflevering.
Enerzijds wordt aan de apothekers gevraagd om het effect van de kuur op hun patiënten te beoordelen, zowel uit oogpunt van hun fysieke of mentale gezondheid, als op psychosociaal vlak. Anderzijds stelt de studie een externe evaluatie voor van het voorkomen en het gedrag van de patiënt in de officina, en in spiegelbeeld, de reacties hierop van de apotheker.
Ook eventuele moeilijkheden met de patiënten worden geanalyseerd.
Trouwens, de ondervraging van de patiënt laat toe de gevolgde kuur te situeren ten opzichte van zijn eigen karakteristieken ( o.a. socio-demografie en « therapeutische carrière »), en volgens de kwaliteit en de zin die hijzelf geeft aan zijn relaties met de apotheker en de voorschrijvende dokter. Tenslotte zal de patiënt zelf een beoordeling geven van het niveau van verbetering dat hij ervaart in verschillende dimensies van zijn bestaan.
Na analyse van het geheel van retrospectieve gegevens die op nationaal vlak verzameld werden, zal een studie gerealiseerd worden, die de evolutie van de patiënten individueel opvolgt. Dit gebeurt door het Observatorium, met medewerking van apothekers die gemotiveerd zijn om de situatie uit te diepen, en om indien nodig snel te reageren op nieuwe ontwikkelingen.
De introductie van de apotheker-zorgverstrekker in de studie van substitutiekuren is een nieuwigheid, die beantwoordt aan de uitbreiding van dit type van zorgverstrekking.
Een definitie van de rol van de officina-apotheker, van zijn middelen en capaciteiten in het zorg-proces voor druggebruikers of patiënten in substitutiekuur, en het uitwerken van een protocol voor aflevering en "farmaceutische zorg", dat zijn de elementen waarop de voorliggende studie kan uitmonden. De resultaten van dit Actie-Onderzoek moeten toelaten een oriëntatie te geven aan eventueel gewenste veranderingen aan het huidig dispositief, met de bedoeling de levenskwaliteit van de patiënt, en de werkvoorwaarden van het dokters- en apothekersberoep in deze materie te verbeteren.
Evaluation de la Délivrance de Méthadone en Belgique. Recherche-Action sur le rôle du pharmacien d’officine, la mise en place d’un Observatoire des cures substitutives et le suivi de patients
Bruxelles : Politique scientifique fédérale, 2004 (SP1274)
[Om te downloaden]
Evaluation de la délivrance de méthadone en Belgique : résumé
Bruxelles : Politique scientifique fédérale, 2004 (SP1444)
[Om te downloaden]
Evaluatie van de methadon verstrekking in België : samenvatting
Brussel : Federaal Wetenschapsbeleid, 2004 (SP1445)
[Om te downloaden]
Evaluation of APB methadone maintenance in Belgium : summary
Brussels : Federal Science Policy, 2004 (SP1446)
[Om te downloaden]
