Onderzoeksproject DR/16 (Onderzoeksactie DR)
Thema en doelstellingen
De chronische overbelasting van de strafrechtsketen deed gedurende de laatste decennia de roep om een meer doeltreffende strafrechtsbedeling steeds luider klinken. In combinatie met het besef dat de strafrechtelijke interventie steeds als “ultimum remedium” dient beschouwd te worden - de strafrechtsbedeling kan immers geen maatschappelijke fenomenen beheersen, laat staan oplossen - zorgde dit fenomeen ervoor dat beleidsmakers op zoek gingen naar alternatieven voor de klassieke strafrechtelijke aanpak van bepaalde fenomenen.
Wat het drugfenomeen betreft, werd het duidelijk dat iemand die te kampen heeft met drugproblemen, en die zich schuldig heeft gemaakt aan druggerelateerde feiten, maximaal via de verschillende alternatieve sancties of afhandelingsmodaliteiten moet worden opgevangen, en dit via een verwijzing naar de (drug)hulpverlening.
Voorliggend onderzoek poogt het hiaat inzake effectevaluatie m.b.t. de Belgische situatie op te vullen en beoogt zowel onderzoek naar de attitude bij de verschillende justitiële actoren en druggebruikers, als onderzoek naar de effecten van de alternatieve sancties voor druggebruikers. Bijzondere aandacht gaat hierbij naar die alternatieven die nieuw zijn, en vooral naar degene die de laatste jaren geïntroduceerd zijn specifiek voor druggebruikers.
Onderzoeksopzet
In een eerste fase van het onderzoek zal een overzicht geschetst worden van de relevante Belgische en internationale literatuur. Hierbij zal specifiek aandacht besteed worden aan recente evoluties en reeds eerder uitgevoerde attitude- en effectmetingen voor zover deze voor handen zijn.
Aan de hand van deze literatuurstudie zal een descriptief overzicht uitgewerkt worden van de verschillende bestaande alternatieve sancties op de diverse echelons van de strafrechtsbedeling, namelijk op het niveau van opsporing en vervolging, het niveau van de straftoemeting en op het niveau van de strafuitvoering. Verder vormt de literatuurstudie de basis voor het uitwerken van de methodologie voor het peilen naar de attitudes van justitiële actoren en druggebruikers in verband met alternatieve sancties, en de methodologie om te peilen naar effecten van alternatieve sancties.
De tweede fase is het kwalitatief onderzoek naar de attitudes ten aanzien van alternatieve sancties bij de verschillende justitiële actoren en druggebruikers.
In dit luik wordt m.b.t. de justitiële actoren een onderscheid gemaakt tussen de “beslissers” (de actoren die beslissen of een druggebruiker al dan niet in aanmerking komt voor een alternatieve sanctie) en de “uitvoerders/adviseurs” (deze hebben geen beslissingsbevoegdheid maar staan in voor de uitvoering en ondersteuning van de alternatieve sanctie) en andere bevoorrechte getuigen, m.n. de advocatuur.
De attitude-bevraging peilt naar de algemene bereidwilligheid bij de “beslissers” tot het toepassen van alternatieve sancties voor druggebruikers en de ratio hierachter, naar welke modaliteiten van alternatieve sancties het meest en het minst worden toegepast en de ratio hierachter, naar de keuze van de voorwaarden die gekoppeld worden aan de alternatieve sancties en de criteria die deze keuze beïnvloeden. Bij de “uitvoerders/adviseurs” zal bijkomend gepeild worden naar de mogelijkheden en knelpunten bij de uitvoering van de alternatieve sancties. Ook bij een aantal druggebruikers zal de attitude t.o.v. alternatieve sancties bevraagd worden.
De attitude-bevraging vormt de aanloop naar de derde fase van het onderzoek, namelijk het empirisch onderzoek naar de effecten van de verschillende modaliteiten van alternatieve sancties. Dit onderzoek zal uitgevoerd aan de hand van een dossieranalyse in drie gerechtelijke arrondissementen verspreid over de drie gewesten. De eigenlijke evaluatie betreft een effectevaluatie zonder controlegroep, door middel van de analyse van ononderbroken tijdsreeksen. De 2 gehanteerde maatstaven voor de effectevaluatie zijn gebaseerd op het voorkomen van recidive en de verbetering van de onderscheiden levensdomeinen.
Coördinator: Prof. Dr. De Ruyver
Promotoren: Prof. Dr. Ponsaers
Prof. Dr. Lemaitre
Prof. Dr. Macquet
Extern Expert: Danilo Ballotta (E.M.C.D.D.A.)
Effecten van alternatieve afhandeling voor druggebruikers = Effets des mesures alternatives pour les consommateurs de drogues
De Ruyver, Brice - Ponsaers, Paul - Lemaître, André ... et al Gent : Academia Press, 2007 (PB6199)
Effets des mesures alternatives pour les consommateurs de drogues : résumé
Bruxelles : Politique scientifique fédérale, 2006 (SP1691)
[Om te downloaden]
Effecten van alternatieve afhandeling voor druggebruikers : samenvatting
Brussel : Federaal Wetenschapsbeleid, 2006 (SP1692)
[Om te downloaden]
Effects of alternative measures for drug users : summary
Brussels : Belgian Science Policy, 2006 (SP1718)
[Om te downloaden]
