Onderzoeksproject DR/17 (Onderzoeksactie DR)
1. Probleemstelling
De behandeling van opiaatafhankelijkheid beperkt zich niet langer tot het bereiken van abstinentie, maar richt zich ook op substitie- of onderhoudstherapieën (Reggers et al., 2000). Er bestaan verschillende substitutiebehandelingen met diverse doelstellingen. Er zijn verschillende substitutieproducten beschikbaar voor de behandeling van opiaatverslaafden, zowel volledige als partiële agonisten: methadon, buprenorfine (vooral gebruikt in Frankrijk), laam (levo- alfa acetyl methadol), maar ook codeïne dat vooral wordt gebruikt in Duitsland. Daarnaast zijn er op beperkte schaal gebruikte stoffen zoals dextromoramide, morfine, end.
Voor elk van deze producten kennen we verschillende doseringen (Faggiano et al., 2003), variatie in behandelduur (Amato et al., 2003), maar ook verschillen in de objectieve en de subjectieve effecten (Clarck et al., 2003 ; Mattick et al., 2003).
Methadon, als voornaamste substitutieproduct, wordt sinds decennia gebruikt op vele plaatsen in de wereld, en heeft het bewijs geleverd van zijn klinische effectiviteit en van een relatieve onschadelijkheid in diverse settings (Bertschy, 1995; Parrino, 1994). Het blijft echter onduidelijk of dit product effectiever is dan andere beschikbare producten op de markt, onafhankelijk naar type patiënt of type behandeling. Daarbij dient vermeld dat methadonsubstitutie een aantal negatieve kenmerken heeft die de effectiviteit ervan kunnen beïnvloeden (Mattick, 2003).
Het is noodzakelijk om op feiten gebaseerde gegevens te verschaffen met het hoogste niveau van zekerheid over de effectiviteit van de respectieve substitutiebehandelingen. Daarom willen we de beschikbare gecontroleerde klinische interventiestudies onderzoeken met rigoureuze meta-analytische methoden zoals beschreven door Cucherat (1997). Deze manier van werken zal ons toelaten de effectiviteit van de behandelingen vast te stellen. Een gestructureerde litteratuurstudie zal op complementaire wijze onderzoeksgegevens bekijken van minder kwantitatieve studies die zich niet lenen tot de klassieke meta-analyse. Op die manier wordt ook de klinische praktijk in kaart gebracht van de substitutietherapieën en van hun efficiëntie of bruikbaarheid.
2. Doelstellingen
2.1. Belangrijkste doelstelling
Vergelijking van de effectiviteit van substitutiebehandeling met het effect van: -geen behandeling, - andere behandelingen, - andere substitutiebehandelingen.
2.2. Bijkomende doelstelling:
Definiëren van de effectieve doseringen van elk product (methadon, buprenorfine); vaststellen van de voordelen zowel als de negatieve gevolgen van hun gebruik; een onderscheid maken tussen hun effectiviteit (het effect in gecontroleerde studies) en de efficiëntie (het effect in de klinische praktijk).
3. Methodologie
3.1. Selectie van de studies.
Bij aanvang worden de beschikbare publicatiedatabases systematisch bevraagd (COCHRANE, MEDLINE, PSYchinfo, EMBASE) op aselecte interventiestudies (RCT’s) van substitutiebehandelingen.
De weerhouden studies zullen stelselmatig besproken worden in functie van de inclusiecriteria die verder worden opgesomd. Niet aselecte studies, of aselecte interventiestudies waarvan de resultaten fel afwijken van de meerderheid zullen besproken worden in de kwalitatieve analyse.
3.2. Resultaatsvariabelen
De gebruikte beoordelingsvariabelen kunnen binair zijn of continue. Uit de studie van Clark et al.(2003) blijkt dat deze de meest gebruikte criteria zijn in gecontroleerde aselecte interventiestudies bij substitutietherapieën.
Weerhouden binaire criteria: retentie in de behandeling, continue abstinentie van opiaten, bijkomend gebruik van een secundaire drug.
Weerhouden continue variabelen: vermindering in het gebruik van opiaten, niveau van functioneren in diverse levensgebieden (sociaal, tewerkstelling, enz.) metingen van de levenskwaliteit.
Samenvattend zal het onderzoek volgende methodologie volgen:
1. Opzoeken van interventiestudies (clinical trials)
2. Selecteren van deze interventiestudies
3. Kwantificatie van de methodologische kwaliteit van de studies
4. Kwantitatieve en kwalitatieve analyses
5. Discussie, conclusies, perspectieven en aanbevelingen.
4. Conclusie
Wanneer we de behandelingen van opiaatverslaafden beschouwen, dan hebben substitutietherapieën, voorafgaand aan de ontwenning, een belangrijke plaats. Hun verschillende doelstellingen zijn erop gericht om de ernstige medisch-psychosociale problemen geassocieerd met drugsafhankelijkheid te verminderen, wat een een predictief element is in een gunstige pronostiek op lange termijn (NIH, 1998). Vandaar dat het belangrijk is om op systematische wijze de dosissen en de ideale duur van de behandelingen te meten in functie van de karakteristieken van de patiënten. Deze procedure laat een gediversifieerde en beter aangepaste benadering toe.
5. Referenties
Amato et al. (2003). Methadone at tapered... Cochrane Database of Systematic Reviews. 3.
Bertschy, G. (1995) pratique des traitements à la méthadone. Paris : Masson.
Clark et al. (2003). LAAM maintenance vs methadone maintenance... Cochrane,Database 3
Cucherat, M. (1997). Méta-analyse des essais thérapeutiques. Paris : Masson.
Faggiano et al. (2003). Methadone maintenance at different dosages... Cochrane Database 3
Mattick et al. (2003). Buprenorphine maintenance vs placebo or... Cochrane DataBase 3
Parino, M. (1994). Traitement à la méthadone. Genève : Editions Médecine et Hygiène.
Reggers et al. (2000). Recommandations dans le traitement... Rev. Med. Liege ; 55 :409-416
Intérêt des traitements de substitution dans la dépendance aux opiacés : rapport final
Reggers, Jean - Somers, Laurent - Richy, Florent ... et al Gent : Academia Press, 2006 (PB6177)
Efficacité et efficience des molécules substitutives dans le traitement de la dépendance aux opiacés : résumé
Reggers, Jean - Somers, Laurent - Richy, Florent ... et al Bruxelles : Politique scientifique fédérale, 2012 (SP2514)
[Om te downloaden]
Effectiviteit en efficiëntie van medicamenten gebruikt voor substitutie : samenvatting
Reggers, Jean - Somers, Laurent - Richy, Florent ... et al Brussel : Federaal Wetenschapsbeleid, 2012 (SP2515)
[Om te downloaden]
Effectiveness and efficiency of substitutive drugs in opiates addiction treatment : summary
Reggers, Jean - Somers, Laurent - Richy, Florent ... et al Brussels : Federal Science Policy, 2012 (SP2516)
[Om te downloaden]
