Onderzoeksproject DR/59 (Onderzoeksactie DR)
De prevalentie van drug- en alcoholgebruik bij jongeren is in België goed gedocumenteerd. Er is echter weinig informatie beschikbaar over het problematisch drug- en alcoholgebruik alsook over risicopatronen die verbonden zijn aan problematisch gebruik van genotsmiddelen (bijvoorbeeld poly-druggebruik). Diverse stakeholders (vb. Initiatieven die de schade van misbruik van genotsmiddelen proberen te reduceren, behandeling van verslaafden, preventiewerkers,...) rapporteren een verhoogd aantal mensen dat problemen ondervind die het gevolg zijn van problematisch gebruik van genotsmiddelen. Er zijn echter maar weinig instellingen of initiatieven die zich specifiek richten op de categorie kinderen en jongeren (-18-jarigen). Eén en ander heeft te maken met de versnippering van de verantwoordelijkheden. Zo is de bijzondere jeugdzorg een gedecentraliseerde bevoegdheid in België, terwijl de organisatie van de gezondheidszorg een federale materie betreft. Dit leidt niet zelden tot problemen om tot een coherent systeem van preventieve en curatieve zorg voor jonge druggebruikers te komen, waarbij de noden van het veld consequent mee in rekening worden gebracht. De noodzaak voor onderzoek dat zich richt op het identificeren van de best mogelijke, wetenschappelijk onderbouwde zorg, rekening houdend met de uitdagingen en moeilijkheden gelinkt aan de specifieke Belgische politieke context en de specifieke doelgroep, dringt zich dus op.
Concrete richtlijnen over hoe problematisch alcohol en drugsgebruik in de doelgroep kinderen en jongeren te voorkomen, detecteren en behandelen zijn er tot op heden nog niet voor België. De ontwikkeling en verspreiding van nieuwe praktijkrichtlijnen kost tijd en vraagt de nodige expertise, mankracht en middelen. De internationale ADAPTE collaboration (http://www.adapte.org/www/index.php ) groepeert belangrijke internationale experten op dit domein en tracht dit probleem te verhelpen door het ontwikkelen van een methodologie die erop gericht is bestaande richtlijnen aan te passen aan een specifieke, lokale context. In West-Europa werd deze methodologie tot op heden slechts sporadisch toegepast en geëvalueerd. Het werd nog niet gebruikt in de context van het aanpassen van richtlijnen over misbruik van genotsmiddelen, noch in settings andere dan de gezondheidszorg zoals bijvoorbeeld de welzijnssector of de schoolcontext.
De onderzoeksgroep veronderstelt dat het aanpassen van bestaande richtlijnen een belangrijke kostenbesparing kan betekenen in vergelijking met het ontwikkelen van nieuwe richtlijnen. Bovendien biedt het de mogelijkheid om belangrijke stakeholders te betrekken in het adaptatieproces. Dit biedt op zijn beurt meer garantie dat het eindproduct -aangepast aan de Belgische, lokale context- relevant is voor het werkveld. Met dit project streeft de onderzoeksgroep naar de ontwikkeling van een (set van) richtlijn(en) voor het voorkomen, detecteren en behandelen van misbruik van genotsmiddelen in de doelgroep kinderen en jongeren beneden de 18 jaar, door gebruik te maken van de methodologie van ADAPTE.
In een eerste fase wordt een epidemiologische studie uitgevoerd die focust op a) de prevalentie van problematisch alcohol- en druggebruik in de Belgische populatie van kinderen en jongeren en b) de prevalentie van problematisch gebruik van genotsmiddelen door hun ouders. Voor deze studie wordt gebruik gemaakt van een aantal bestaande databases, waaronder die van de gezondheidszorgenquête, de Permanente Steekproef en Farmanet. Waar mogelijk worden socio-demografische variabelen zoals gender, leeftijd of omgevingsfactoren (familiale voorgeschiedenis etc.) mee geïncludeerd in de analyse. Deze variabelen kunnen dan mee overwogen worden in het ADAPTE proces bij de vormgeving van praktijkrichtlijnen.
In een tweede studie wordt een online survey uitgevoerd om de karakteristieken van Belgische organisaties, initiatieven en stakeholders gericht op de preventie, detectie en/of behandeling van jonge genotsmiddelengebruikers te identificeren en te beschrijven. Het resultaat van deze survey zal tevens dienen om de stakeholders te identificeren die uitgenodigd en betrokken moeten worden in het ADAPTE proces dat een aanpassing van bestaande richtlijnen aan de lokale, Belgische context beoogt. De internationale richtlijnen die door middel van een systematische review worden opgespoord om te gebruiken als uitvalsbasis worden gescreend op relevantie en methodologische kwaliteit. In de ADAPTE fase wordt gebruik gemaakt van een nominale groepstechniek, ontwikkeld uit de methodologie van het participerende actie-onderzoek om het beoogde eindresultaat te bekomen. De onderzoeksgroep werkt daarvoor met een stappenplan waarin het beoordelen van de kwaliteit, de consistentie, de toepasbaarheid, de gepastheid van de voorgestelde aanbevelingen in de Belgische context centraal staat.
Een voorstel van richtlijn zal vervolgens gepiloteerd worden bij potentiële gebruikers. Inzichten gegenereerd uit deze feedbackronde worden gebruikt voor het finaliseren van de context-specifieke, evidence-based richtlijn(en) rond het detecteren, voorkomen en behandelen van alcohol- en druggebruik bij kinderen en jongeren. De onderzoeksgroep wenst stakeholders van een brede variëteit aan settings, waaronder de gezondheidssector, de schoolsector en de welzijnssector in het project te betrekken. Waar mogelijk wordt gewerkt aan een overkoepelende richtlijn die het advies voor diverse settings en de diverse domeinen (diagnostiek, preventie en behandeling) omvat, met de bedoeling beleidsmakers en praktijkwerkers die met de complexiteit van problematisch alcohol- en druggebruik geconfronteerd worden te helpen bij het nemen van accurate beslissingen.
Adapting best practice guidelines for the prevention, screening and treatment of substance misuse in adolescents to the Belgian context (ADAPTE-youth) : final report
Hannes, Karin - van Bussel, Johan - Aertgeerts, Bert ... et al. Brussels: Belgian Scientific Policy, 2018 (SP2765)
[Om te downloaden]
Adapting best practice guidelines for the prevention, screening and treatment of substance misuse in adolescents to the Belgian context (ADAPTE-youth) : samenvatting
Hannes, Karin - van Bussel, Johan - Aertgeerts, Bert ... et al. Brussel : Federaal Wetenschapsbeleid, 2018 (SP2766)
[Om te downloaden]
Adapting best practice guidelines for the prevention, screening and treatment of substance misuse in adolescents to the Belgian context (ADAPTE-youth) : résumé
Hannes, Karin - van Bussel, Johan - Aertgeerts, Bert ... et al. Bruxelles : Politique scientifique fédérale, 2018 (SP2767)
[Om te downloaden]
