Onderzoeksproject DR/90 (Onderzoeksactie DR)
Alcohol- en drugsproblemen hebben diverse sociale, economische en gezondheidsgevolgen op het niveau van individuen, gezinnen en gemeenschappen. Er bestaat een verscheidenheid aan behandelings- en ondersteuningsdiensten voor mensen met alcohol- en drugsproblemen en veel mensen (52-58%) slagen erin om te herstellen. De rol die behandeling speelt in het herstelproces van mensen met een alcohol- en/of drugsprobleem varieert echter sterk. Hoewel een groot aantal mensen erin slaagt te herstellen zonder professionele ondersteuning (bv. via peer support, natuurlijk herstel), blijft behandeling vaak de aanbevolen route naar herstel voor mensen met de ernstigste en langdurigste verslavingsproblemen. Verschillende grootschalige uitkomststudies in Europa, de Verenigde Staten en Australië hebben de positieve effecten van verschillende soorten behandeling aangetoond. Het onderzoek naar behandeluitkomsten van de Belgische verslavingszorg is tot op heden echter beperkt en er is nog geen systematische monitoring van uitkomsten gerapporteerd door patiënten beschikbaar. Om hieraan tegemoet te komen, is de OMER-BE-studie (Outcome Measurement and Evaluation as a Routine practice in alcohol and other drug services in Belgium) in oktober 2021 van start gegaan.
Behandelingsresultaten worden traditioneel geëvalueerd aan de hand van objectieve uitkomstmaten (bv. aantal dagen gebruikt, dagen gehospitaliseerd), maar verschillende auteurs hebben de noodzaak benadrukt om ook subjectieve uitkomstindicatoren zoals levenskwaliteit en welzijn op te nemen. In dit verband bevelen verschillende onderzoeken aan om 'door patiënten gerapporteerde uitkomsten' (PROMs) en 'door patiënten gerapporteerde ervaringen' (PREMs)routinematig te gebruiken binnen de gezondheidszorg (inclusief eerstelijnszorg, psychotherapie en geestelijke gezondheidszorg) om de verstrekking van effectieve, geïndividualiseerde zorg te monitoren (Fernandes et al., 2019; Roe, Mazor, & Gelkopf, 2021). Patient-Reported Outcome Measures (PROMs) geven informatie over de uitkomsten van de behandeling die individuen hebben gekregen, waaronder informatie over symptomen, kwaliteit van leven, fysiek functioneren en psychologisch welzijn. Uit een recent systematische review is gebleken dat het routinematige gebruik van PROMs het potentieel heeft om de behandeluitkomsten en het beleid te verbeteren. Patient-Reported Experience Measures (PREMs) meten hoe patiënten/cliënten de gezondheidszorg ervaren en bieden een directe evaluatie van praktische aspecten van de zorg, zoals toegankelijkheid, coördinatie en continuïteit van de zorg en de communicatie tussen zorgverlener en patiënt.
Het hoofddoel van de OMER-BE studie is (1) het opzetten en implementeren van een methodologie voor het systematisch meten van PROMs en PREMs, gebaseerd op een recent ontwikkeld en internationaal gevalideerd instrument (ICHOM Standard Set for Addictions, 2020); (2) het meten en vergelijken van herstelindicatoren tussen verschillende behandelingsmodaliteiten en het in kaart brengen van hun evolutie tijdens en na de behandeling. Op die manier wil het project ook licht werpen op de manier waarop personen in herstel gebruik maken van verschillende hulpbronnen in deze settings.
Om de doelstellingen van de studie te realiseren, zal een niet-gerandomiseerde naturalistische, longitudinale cohortstudie (n=250) opgezet worden in vijf verschillende behandelingsmodaliteiten in Vlaanderen, Wallonië en Brussel: ambulante drugvrije behandeling (n=50), ambulante substitutiebehandeling (n=50), residentiële ontwenningsbehandeling (n=50), langdurige residentiële zorg en therapeutische gemeenschappen (n=50), en mobiele teams (n=50). Het effect van deze behandelingen zal op verschillende tijdstippen (bij aanvang en 45, 90 en 180 dagen na intake) worden gemonitord aan de hand van traditionele uitkomstmaten (bv. druggebruik, tewerkstelling, ziekenhuisopnames), subjectieve indicatoren van herstel (bv. welbevinden, levenskwaliteit) en diverse PROMs en PREMs.
Deze studie zal de eerste Belgische cohortstudie zijn dat de uitkomsten van alcohol- en drugbehandelingen vanuit een herstelperspectief onderzoekt. Dit project zal het resultaat zijn van een samenwerking met verschillende partners uit de domeinen psychologie & pedagogische wetenschappen (UGent), geneeskunde & psychiatrie (Vrije Universiteit Brussel) en volksgezondheid & sociologie (Sciensano), die allen een uitgebreide ervaring hebben in verslavingsonderzoek en klinische praktijk. Het netwerk zal nauw samenwerken met emeritus professor Wim van den Brink (Amsterdam Academisch Medisch Centrum), een van de toonaangevende Europese deskundigen op het gebied van verslavingsonderzoek. De bevindingen van het onderzoek zullen dienstverleners en beleidsmakers een benchmark bieden voor het vergelijken en verbeteren van alcohol- en andere drugsdiensten en zullen relevante informatie opleveren over "wat werkt" voor de behandeling van problemen gerelateerd aan middelengebruik.
REFERENTIES
Fernandes, S., Fond, G., Zendjidjian, X., Michel, P., Baumstarck, K., Lançon, C., ... & Boyer, L. (2019). The Patient-Reported Experience Measure for Improving quality of care in Mental health (PREMIUM) project in France: study protocol for the development and implementation strategy. Patient preference and adherence, 13, 165.
ICHOM Addiction, June 2020, available at: https://www.ichom.org/portfolio/addiction/
Roe, D., Mazor, Y., & Gelkopf, M. (2021). Patient-reported outcome measurements (PROMs) and provider assessment in mental health: a systematic review of the context of implementation. International Journal for Quality in Health Care, 33(1).
