Onderzoeksproject DR/93 (Onderzoeksactie DR)
In de meer dan 35 jaar dat Druggebruikersruimtes (DGRs) internationaal bestaan, is veel wetenschappelijk bewijs verzameld over de effecten ervan. Vier belangrijke domeinen werden systematisch onderzocht: (1) gezondheidsindicatoren met betrekking tot de populatie van mensen die drugs gebruiken (PWUD) (bv. mortaliteit en morbiditeit), (2) de kenmerken van de doelgroep van DGR-gebruikers en hun consumptiegedrag en -profielen, (3) omgevingseffecten van DGRs op de buurt, zoals openbare veiligheid, overlast en lokale criminaliteit, en (4) de capaciteit van DGRs om bij te dragen tot herstel van PWUDs, inclusief toegang tot andere sociale en zorgdiensten. Een aanzienlijk aantal gepubliceerde studies wees op significante positieve effecten, terwijl de meeste verwachte negatieve resultaten, zoals een toename van het drugsgebruik, een toename van verwervingscriminaliteit of een aantrekking van PWUD in de buurt van DGRs, niet werden aangetoond.
Ondanks de kwantiteit van wetenschappelijk bewijs, gaven overzichtsstudies aan dat de kwaliteit van het bewijs matig is. Het meeste bewijs is afkomstig van observationele studies van een beperkt aantal voorzieningen in een aantal grote steden zoals Sydney, Vancouver, Barcelona en recent ook in Frankrijk. De weinige bestaande vergelijkende en longitudinale studies hadden betrekking op overdosisincidenten, toegang tot gebruiksmateriaal, riskante consumptiepraktijken en criminaliteit. Het is een paradox dat de oudste DGRs en de overgrote meerderheid ervan in Europa gevestigd zijn, maar dat het meeste onderzoek betrekking heeft op voorzieningen die buiten Europa gevestigd zijn.
In deze context omvat de REVE-DROOM studie een hoofdstudie en verschillende aanvullende werkpakketten over de twee DGRs die nu in België zijn gevestigd ("Såf ti", gevestigd in Luik in 2018, en "Gate", gevestigd in Brussel in 2022), evenals twee controlecondities in de buurt van MSOCs in vergelijkbare stedelijke gebieden (Antwerpen en Gent). De hoofdstudie zal bestaan uit een natuurlijk experiment, een longitudinaal vergelijkend onderzoek. Gegevens over de gebruikers van de twee DGRs zullen continu worden verzameld en vergeleken op twee tijdstippen (na 6 maanden en 18 maanden later) en over de locaties heen. De gegevens omvatten gevalideerde indicatoren over risicovol consumptiegedrag (primaire uitkomstmaat), morbiditeit en mortaliteit, zoals in eerder onderzoek. Daarnaast zal de studie ook elementen van het traject naar (persoonlijk) herstel van gebruikers onderzoeken door indicatoren te beoordelen van sociale integratie, vervulde en onvervulde zorgbehoeften, levenskwaliteit en persoonlijk herstel.
Aanvullende werkpakketten omvatten: (1) een omgevingsstudie van de locaties; (2) een diepgaand onderzoek naar (risico)druggebruikers en hun hersteltraject aan de hand van een community-based participatief onderzoek met peers, (3) een kosten-batenanalyse van de DGRs in vergelijking met MSOCs en andere schadebeperkende voorzieningen, en (4) een onderzoek naar het wettelijk en beleidskader van de bestaande DGRs.
Het REVE-DROOM-project zal naar verwachting verschillende belangrijke effecten hebben op de wetenschappelijke kennis, het beleid en de zorgorganisatie, alsook op de gezondheid en levenskwaliteit van PWUDs. Met name verwachten we dat het onderzoek de kennisbasis over de effectiviteit van DGRs zal versterken, niet alleen om de negatieve gevolgen van drugsgebruik voor individuen en de samenleving te verminderen, maar ook als een belangrijke strategie voor het persoonlijk herstel van de meest gemarginaliseerde en risicovolle drugsgebruikers. Het is ook vermeldenswaard dat het aantal DGRs dat recent in heel Europa is opgericht, aanzienlijk is toegenomen, en deze nieuwe DGRs hebben enerzijds nieuwe kenmerken en worden anderzijds geconfronteerd met nieuwe soorten gebruik en risicogedrag. Daarom beoogt deze studie het bewijsmateriaal verder op te bouwen, rekening houdend met de steeds veranderende context van drugsgebruik. Er wordt verwacht dat innovatieve indicatoren die betrekking hebben op persoonlijk herstel en de sterkes van gebruikers kunnen worden getest en voorgesteld voor verdere evaluatie en monitoring van DGRs, elders in België en in heel Europa. Voor dit doel zal het onderzoeksconsortium nauw samenwerken met nationale (Sciensano) en internationale (EMCDDA) instellingen die routinematige monitoring van diensten voor PWUDs uitvoeren.
Daarom verwachten we dat de studie naar organisaties en autoriteiten toe aanbevelingen zal opleveren over de wetenschappelijke, bestuurlijke en juridische kaders om de effecten van DGRs op de volksgezondheid en de openbare veiligheid te optimaliseren. De studie wil dus ook bijdragen tot het verduidelijken van de wettelijke status van DGRs in België en eventueel organisatorische oplossingen voorstellen die elders kunnen worden overwogen. Ten slotte beoogt deze studie een grote impact te hebben op de gezondheid en levenskwaliteit van de algemene bevolking, aangezien het bekend is dat DGRs niet alleen een impact hebben op de gezondheid en levenskwaliteit van gebruikers, maar ook bijdragen tot de verbetering van de levenskwaliteit van alle bewoners in gedepriveerde steden en regio’s.
