De dramatische gebeurtenissen die zich tijdens het voorbije jaar hebben voorgedaan, hebben geresulteerd in een vraag om een diepgaande hervorming op het vlak van justitie.
Ingevolge de beslissingen van het begrotingsconclaaf moeten 40 miljoen BEF door Wetenschapsbeleid worden aangewend om de activiteiten van het Ministerie van Justitie wetenschappelijk te ondersteunen.
De Ministerraad van 6 december 1996 besliste om hiervan 8 miljoen BEF ter beschikking te stellen van het Nationaal Instituut voor Criminalistiek en Criminologie voor de uitbouw van een bio-geneticabank, en 6 miljoen BEF voor de ondersteuning van de activiteiten van een commissie van experts inzake kinderrechten.
De resterende 26 miljoen BEF werden voorbehouden voor een programma van wetenschappelijk onderzoek ter ondersteuning van het beleid van de Minister van Justitie.
De vier thema's van de oproep tot voorstellen worden hieronder toegelicht. Er werden geen voorstellen ingediend voor thema 4: "Specifieke Profielanalyse"
1. Alternatieve benaderingen inzake strafuitvoering
1.a. Jongvolwassenen in detentie
Een zeer belangrijke groep van gedetineerden is jonger dan 25 jaar. Hiervan zijn velen primair gedetineerd, een aantal zelfs 'first offenders'.
Het doel van het onderzoek is inzichten te verwerven in hun socialisatiegeschiedenis en de breekpunten die tot marginalisering en delinquentie hebben geleid.
Deze inzichten moeten aanknopingspunten bieden door de ontwikkeling van een geïntegreerde actiestrategie (Justitie in samenwerking met externe dienst- en hulpverlening) die kan bijdragen tot het ombuigen van de beginnende delinquente loopbaan, het constructief beïnvloeden van het gedrag en het verhogen van de kansen tot reïntegratie.
1.b. Alternatieve gerechtelijke maatregelen
Er worden de laatste jaren steeds meer initiatieven genomen om alternatieven voor de vrijheidsberovende maatregelen te nemen, de vrijheidsbeperkende maatregelen. Dit onderzoek naar het verloop van alternatieve gerechtelijke straffen en straffen moet het mogelijk maken het effect ervan te achterhalen. In welke mate worden de beoogde maatschappelijke integratie en het afremmen en afstoppen van een verdere afglijding in de criminaliteit bereikt? Welke criteria moeten gebruikt worden in de toekomst om de aard van de maatregelen, de aard van de delinquentie en de persoon van de delinquent aan elkaar te koppelen om zo succesvol mogelijk te werken?
1.c. Rechtspositieregeling alternatief gestraften
De rechtspositie van deze personen en de mogelijkheden om die rechtspositie te verduidelijken zullen worden onderzocht. Zo nodig zullen daartoe voorstellen tot wetswijziging geformuleerd worden. Bijzondere aandacht dient besteed aan de elementen van de staatshervorming die een bevoegdheidsverdeling inhouden tussen de federale en de gemeenschaps- en gewestoverheden en de noodzakelijke contractbepalingen bij gedwongen hulpverlening.
2. Herstel- en slachtoffergericht onderzoek
De toenemende maatschappelijke aandacht voor het slachtoffer in het justitiële beleid vertaalt zich o.m. in een streven om het slachtoffer en de belangen ervan, tijdens de gerechtelijke procedure, ook in de fase van de strafuitvoering, uitdrukkelijk een plaats en erkenning te verlenen. Dit is recent gebeurd o.m. met de invoering van de slachtofferfiche binnen de procedure voor vervroegde invrijheidstelling; ook het wetsontwerp tot aanpassing van de wet Lejeune voorziet in een duidelijke plaats voor het slachtoffer en de nieuwe omzendbrief inzake alternatieve gerechtelijke maatregelen (BS 29 november 96). De slachtofferproblematiek inbrengen in de strafuitvoering verkleint de kans op recidivisme van sommige delinquenten en verhoogt hun kans op reïntegratie. Een op materieel en immaterieel herstel van de schade gerichte benadering is socialer voor beide partijen.
2.a. Herstelgerichte strafuitvoering
Het onderzoek moet een antwoord bieden op de vraag naar mogelijkheden tot invoering van een herstel - en slachtoffergerichte dimensie in het kader van de uitvoering van de straf. Parallel aan het onderzoek wordt aan een beperkt aantal strafinrichtingen (2 in Vlaanderen en 2 in Wallonië) de kans gegeven om op een gerichte en gecontroleerde wijze hierin ervaring op te doen. Het wetenschappelijk onderzoek moet het mogelijk maken dit praktijkexperiment theoretisch te staven en deskundig te begeleiden en te evalueren. Bovendien loopt reeds een nationaal proefproject ("slachtoffer in beeld") voor delinquenten in het kader van alternatieve gerechtelijke maatregelen.
Dit onderzoek moet dus duidelijk gekoppeld worden aan de voortgang op het terrein.
2.b. Schaderegelingen
Slachtoffers en de samenleving in haar geheel hechten bijzonder veel belang aan een rechtvaardige en snelle schaderegeling, in eerste instantie door hem die de schade veroorzaakt heeft.
Welke mogelijkheden bieden bepaalde nieuwe vormen van schaderegeling zoals: schaderegelingen op het niveau van de politie, onder toezicht en in afspraak met de parketten; een vereffeningsfonds ...? Het onderzoek beoogt vooral een zicht te brengen op de methodiek (selectie van dossiers die in aanmerking komen, opvolging, tijdsbesteding...), de resultaten, de richtlijnen van het openbaar ministerie, de appreciatie van dader/slachtoffer/politiedienst-justitie.... Bovendien moet bestudeerd worden of schaderegeling is in te voeren als autonome maatregel door zittende en staande magistratuur.
2.c. Slachtofferonthaal op rechtbanken en parketten
Slachtoffers verdienen aandacht en een respectvolle bejegening. De regering installeerde diensten slachtofferonthaal voor rechtbank en parket. Een praktijkgericht onderzoek moet achterhalen welke methodieken gebruikt (kunnen) worden door de onthaalassistenten om de aandacht voor en het onthaal van slachtoffers te bevorderen o.m. via de inschakeling van vrijwilligers. Bovendien is het van belang te achterhalen welke appreciatie door de verschillende actoren gegeven wordt aan de initiatieven met betrekking tot het onthaal van slachtoffers.
3. Justitie en samenleving
De toenemende publieke belangstelling voor Justitie en Justitieproblemen houdt kansen en risico's in. Het onderzoek is erop gericht de visies en verwachtingen van de publieke opinie, de nieuw gevormde pressiegroepen en de media te analyseren. De hieruit voortvloeiende inzichten moeten het mogelijk maken het gepaste overleg in antwoord op dit nieuwe fenomeen te bepalen, wat een bijdrage kan zijn tot een vernieuwde participatie aan de democratische besluitvorming.
4. Specifieke profielanalyse
Specifieke profielanalyse (SPA) is een techniek die een meerwaarde biedt voor het onderzoek van voornamelijk seriële bloeddelicten (moord, verkrachting). Meer in het bijzonder kan SPA van nut zijn voor de door de Regering opgerichte cel "verdwijningen" van het Centraal Bureau der Opsporingen.
Op grond van een literatuuronderzoek, bezoeken ter plaatse en een vergelijkende studie van de verschillende technieken (klassieke profielpredictie, geografische analyse...) de voor België nuttige technieken en ervaringen in het buitenland beschrijven teneinde:
- een overzicht te verkrijgen van de bestaande technieken en achterliggende theoretische modellen in gebruik bij het Amerikaanse CASKU (Child Abduction & Serial Killers Unit van de FBI), het Amerikaanse NCMEC (National Center for Missing & Exploited Children), de Britse Universiteit van Liverpool (leerstoel Investigative Psychology van Prof. David Canter) de Britse Politiediensten via het Bramshill College;
- een evaluatie te maken van de verschillen, overeenkomsten, en validiteit van de verschillende stromingen (Amerikaanse, Engelse);
- voor de valide modellen te evalueren in hoeverre zij direct toepasbaar zijn in de Belgische situatie en desgevallend adviezen geven voor navolgend wetenschappelijk onderzoek dat kan uitgevoerd worden door de rijkswacht in samenwerking met (een) Belgische universiteit(en).
JU/01: Opgesloten jong-volwassenen en alternatieve gerechtelijke maatregelen
JU/02: Uitwerken van een model voor de alternatieve gerechtelijke afdoening bij delinquente druggebruikers, op de verschillende echelons van de strafrechtsbedeling. Praktijkevaluatie en wetenschappelijke begeleiding
JU/03: Bouwstenen voor een coherent herstel- en slachtoffergericht justitiebeleid
JU/04: Naar nieuwe vormen van intermediatie tussen burgers en justitie
JU/05: Van sociale aanklacht tot vraag naar justitie
JU/06: Methodologische ondersteuning van een permanent monitoringsysteem van de publieke opinie ten aanzien van de politiediensten en justitie
Le droit sur le droit chemin?
SSTC - Van doninck, B. - Van Daele, L. (dir.) ... et al. Anvers: Maklu, 1999 (PB5476)
Het recht op het rechte pad?
DWTC - Van doninck, B. - Van Daele, L. (dir.) ... et al. Antwerpen: Maklu, 1999 (PB5578)
Jeunes adultes incarcérés et mesures judiciaires alternatives: résultats de la recherche
Kaminsky, Dan - Adam, Christophe - Bellis, Philippe ... et al. Bruxelles: SSTC, 2001 (SP0652)
[Om te downloaden]
Opgesloten jong-volwassenen en alternatieve gerechtelijke maatregelen: resultaten van het onderzoek
Kaminsky, Dan - Adam, Christophe - Bellis, Philippe ... et al. Brussel: DWTC, 2001 (SP0653)
[Om te downloaden]
Young adult inmates and alternative judicial measures: results of the research
Kaminsky, Dan - Adam, Christophe - Bellis, Philippe ... et al. Brussels: OSTC, 2001 (SP0654)
[Om te downloaden]
Développement d'un modèle de règlement judiciaire alternatif pour les toxicomanes délinquants aux différents échelons du système pénal. Evaluation de la pratique et accompagnement scientifique: résultats de la recherche
Meese, Joachim - Van Impe, Kristof Bruxelles: SSTC, 2001 (SP0655)
[Om te downloaden]
Uitwerken van een model voor de alternatieve gerechtelijke afdoening bij delinquente druggebruikers op de verschillende echelons van de strafrechtsbedeling. Praktijkevaluatie en wetenschappelijke begeleiding: resultaten van het onderzoek
Meese, Joachim - Van Impe, Kristof Brussel: DWTC, 2001 (SP0656)
[Om te downloaden]
Elaboration of a model framework for the alternative approaches in criminal proceedings against delinquent drug users on the different stages of criminal proceedings. Practical evaluation and policy support: results of the research
Meese, Joachim - Van Impe, Kristof Brussels: OSTC, 2001 (SP0657)
[Om te downloaden]
Fondements d'une politique judiciaire cohérente orientée vers la réparation et la victime: résultats de la recherche
Peters, Tony - Snacken, Sonja - Kellens, Georges... et al. Bruxelles: SSTC, 2001 (SP0658)
[Om te downloaden]
Bouwstenen voor een coherent herstel- en slachtoffergericht justitiebeleid: resultaten van het onderzoek
Peters, Tony - Snacken, Sonja - Kellens, Georges... et al. Brussel: DWTC, 2001 (SP0659)
[Om te downloaden]
The foundations of a coherent restoration-oriented and victim-oriented criminal justice policy
Peters, Tony - Snacken, Sonja - Kellens, Georges... et al. Brussels: OSTC, 2001 (SP0660)
[Om te downloaden]
A la recherche de nouvelles formes d'intermédiation entre la population et la justice
Huyse, Luc - Verdoodt, Annelies Bruxelles: SSTC, 2001 (SP0661)
[Om te downloaden]
Naar nieuwe vormen van intermediatie tussen bevolking en justitie
Huyse, Luc - Verdoodt, Annelies Brussel: DWTC, 2001 (SP0662)
[Om te downloaden]
New interfaces between citizens and the justice system
Huyse, Luc - Verdoodt, Annelies Brussels: OSTC, 2001 (SP0663)
[Om te downloaden]
De la plainte sociale à la demande de justice
Périlleux, Th. - Marquet, J. - Cartuyvels, Y. Bruxelles: SSTC, 2001 (SP0664)
[Om te downloaden]
Van sociale aanklacht tot de vraag naar justitie
Périlleux, Th. - Marquet, J. - Cartuyvels, Y. Brussel: DWTC, 2001 (SP0665)
[Om te downloaden]
From social complaint to demand for justice
Périlleux, Th. - Marquet, J. - Cartuyvels, Y. Brussels: OSTC, 2001 (SP0666)
[Om te downloaden]
